W 2019 roku przypada 200. rocznica urodzin wybitnego polskiego kompozytora związanego z Wilnem Stanisława Moniuszki. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oficjalnie ustanowił rok 2019 Rokiem Stanisława Moniuszki. Obchody tej wspólnej dla Polski, Litwy i Białorusi rocznicy patronatem objęło UNESCO.
Wileńska wersja „Halki” jest szczególna, bowiem często w pierwotnych wersjach utworów zawiera się więcej informacji o kompozytorze i jego intencjach. Kolejne wersje, powstałe często z pragmatycznych powodów jak schlebienie gustom widowni, poddanie się sugestiom dyrektora teatru, są zazwyczaj mniej autentyczne i bardziej konwencjonalne. W przypadku „Halki” problem jest tym większy, że zmiany wprowadzone przez Moniuszkę w stosunku do wileńskiej wersji nie były kosmetyczne. Skomponował on na potrzeby warszawskiej premiery zupełnie nową muzykę, w tym wszystkie najważniejsze fragmenty tej partytury. W wersji wileńskiej „Halka” to zupełnie inny utwór: przejmujący w swojej bezpośredniości dramat muzyczny. Nie ma w niej miejsca na fragmenty przyjemne dla ucha, ale zbędne dla akcji. Kompozytor nie skupia się na scenach, które mogłyby opóźniać rozwój opery. Nie ma tu więc scen baletowych, refleksyjnych arii. Moniuszko tworzy rzecz w swoich czasach bardzo awangardową. Ta „Halka” jest mniej liryczna, mniej widowiskowa, ale bardziej dramatyczna.
Stanisław Moniuszko urodził się w 5 maja 1819 roku w Ubielu koło Mińska. Wileński okres jego życia rozpoczyna się w 1836 roku, kiedy to zamieszkał w domu Mullerów przy ulicy Niemieckiej (dziś Vokiečių g. 26). Tutaj czytał, grał, spędzał czas na słuchaniu muzyki, chłonął nowe dźwięki. Jesienią 1837 roku rozpoczął studia muzyczne w Berlinie. Po ukończeniu nauki, w 1839 roku wrócił do Wilna. Poślubił Aleksandrę Mullerównę. Ksiądz Jan Menue udzielił ślubu młodej parze. Pan młody miał 21 lat. Źródłem dochodów Moniuszki była posada organisty w kościele św. Janów i prywatne lekcje muzyki. Kilka lat później Moniuszko został dyrygentem w Teatrze Wileńskim. Skomponował wiele utworów, w tym ponad 300 pieśni, cztery „Litanie Ostrobramskie”, wydawał „Śpiewniki domowe”. W 1848 roku odbyło się w Wilnie w salonie teściów skromne przedstawienie fragmentów „Halki”. Teatralna premiera „Halki” miała miejsce w Wilnie 16 lutego 1854 roku w gmachu Ratusza. Warszawska premiera odbyła się dopiero w 1858 roku. Był to ogromny sukces, który spowodował, że Moniuszko przeniósł się do Warszawy. Jego opery „Flis”, „Hrabina”, „Verbum nobile”, „Straszny dwór” weszły na zawsze do złotej skarbnicy muzyki polskiej. Zmarł w Warszawie 4 czerwca 1872 roku.
Organizatorzy: Capella Cracoviensis, Instytut Polski w Wilnie, Muzeum Narodowe – Pałac Wielkich Książąt Litewskich, Zarząd Miejski Związku Polaków na Litwie, Litewska Filharmonia Narodowa, Ambasada RP w Wilnie.
Koncert odbył się pod patronatem Litewskiego Komitetu ds. UNESCO. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP. Projekt współfinansowany w ramach sprawowania opieki Senatu Rzeczypospolitej Polskiej nad Polonią i Polakami za granicą.
