W centrum projektu stoi Agata Granicka, wybitna twórczyni ludowa, która od ponad 35 lat zgłębia tajniki tworzenia palm. Współpraca z polskim fotografem Bartoszem Frątczakiem oraz malarzem, florystą i dekoratorem Edgarasem Vegysem zaowocowała stworzeniem niezwykłej ekspozycji, która będzie hołdem dla tradycji wyplatania palm, która odgrywa niebagatelną rolę w kulturze Wileńszczyzny. Fotografie Frątczaka oraz instalacje artystyczne Granickiej i Vegysego, wykorzystujące wileńskie palmy autorstwa różnych twórców ludowych, ukazują wspaniałość i różnorodność tej niezwykłej sztuki ludowej.
„Proces wicia palm trwa cały rok: zasiać wiosną, w czas zebrać i wysuszyć latem, pofarbować jesienią i dopiero potem wić. Jest to praca wymagająca niezwykłej precyzji i cierpliwości, a także dużej kreatywności i zamysłu artystycznego. Wicie palm wymaga czasu i chęci, głównie chęci, bo bez nich i miłości do tego rzemiosła nie będzie nic. W naszej rodzinie tradycja wicia palm przekazywana była z pokolenia na pokolenie i tak jest już od 7 pokoleń. Czasy się zmieniają, ludzie się zmieniają, tylko palma jest zawsze wieczna” – o tradycjach wicia palm i całorocznej pracy opowiada znana na Wileńszczyźnie palmiarka Agata Granicka.
Od 2011 r. palma Wileńszczyzny jest certyfikowanym produktem dziedzictwa narodowego, a od 2019 roku tradycja wicia palm na Wileńszczyźnie wzbogaciła zbiór wartości niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Od 2021 r. palma jest symbolem identyczności Samorządu Rejonu Wileńskiego. W tym samym roku rozpoczęło swoją działalność Towarzystwo Palmiarek Wileńszczyzny.
„Gdy Agata przyszła do mnie i zaproponowała zrobienie wystawy o palmach wileńskich, to pomyślałem sobie od razu: Boże, kto to będzie oglądał? Teraz, widząc pełną salę ludzi, znam odpowiedź. Cieszę się, że podjąłem wezwanie, żeby przygotować tę wystawę, pomimo że poprzeczka Agaty była bardzo wysoka„ – powiedział fotograf Bartosz Frątczak.
„Dzisiaj cieszę się wynikiem naszej pracy, z której jestem niezmiernie dumny. Jako artysta powiem, że jest dla mnie bardzo ważne, by nikt nie ingerował w moją sztukę. Dlatego właśnie chcę podziękować Agacie, że ona pozwoliła ingerować w jej sztukę. To jest bardzo odważny krok, który było warto podjąć„ – powiedział malarz, florysta i dekorator Edgaras Vegys.
W bieżącym roku Samorząd ogłosił, że będzie zabiegać o wpisanie tradycji wicia palm Wileńszczyzny na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Efekt trójstronnej współpracy artystów został zaprezentowany 14 marca w Tamošaičių galerija „Židinys“. Wystawa w galerii „Židinys“ będzie czynna do 7 kwietnia br.
Planuje się także ekspozycję w Muzeum Drewnianej Architektury Miejskiej w Wilnie, gdzie dodatkowo odbędą się warsztaty edukacyjne z wyplatania palm dla dzieci i młodzieży, które poprowadzi Agata Granicka.
Projekt „Verba-rze” uzyskał wsparcie finansowe ze strony Samorządu Rejonu Wileńskiego i Instytutu Polskiego w Wilnie.
Partnerami przedsięwzięcia są Anastazijos ir Antano Tamošaičių galerija „Židinys“ oraz Muzeum Drewnianej Architektury Miejskiej w Wilnie, Stowarzyszenie Twórców Ludowych.
O autorach projektu:
- Agata Granicka – twórczyni ludowa, która od ponad 35 lat zgłębia tajniki tworzenia palm, a jej rodzina zajmuje się tym rzemiosłem już od 7 pokoleń. Mistrzyni była jedną z inicjatorek wpisania tradycji wyrobu palm na litewską listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego w marcu 2019 r. Otrzymała nagrodę dla Najlepszego Twórcy Ludowego Roku 2019 oraz wyróżnienie w konkursie „Złoty Wieniec”.
- Edgaras Vegys – malarz, florysta i dekorator, członek Związku Litewskich Twórców Ludowych. Styl artysty jest bardzo wyrazisty. Szeroka gama kolorystyczna ujawnia subtelne przeżycia, wewnętrzny dialog i nieoczekiwane osobiste przełomy emocjonalne artysty. Urodzony 3 listopada 1985 r. w małym miasteczku w południowo-wschodniej Litwie. W 2004 r. ukończył szkołę średnią (klasę o profilu artystycznym). Rozpoczął studia w Seminarium Duchownym im. św. Józefa w Wilnie. Podczas studiów malowanie stało się jedynie hobby. Po ukończeniu studiów pracował w różnych instytucjach kościelnych i państwowych. W 2018 r. rozpoczął naukę w Międzynarodowej Szkole Florystycznej w Kłajpedzie, gdzie odkrył wyjątkową formę sztuki kwiatowej.
- Bartosz Frątczak – Bartas (ur. 1987 r., PL) polski fotograf artystyczny i dokumentalny, pedagog i dziennikarz mieszkający na Litwie. Bartosz jest autorem ponad 25 wystaw indywidualnych i zbiorowych. Przygotował takie wystawy jak „Nie-istnienie”, „Widok przez zamknięte oczy. Szkice kresowe”, „Ostatni świadkowie. Portrety bohaterów II wojny światowej”, „Z cienia” czy „Miasto. Sto razy Folk”. Jest również zaangażowany w działalność edukacyjną, ucząc fotografii dzieci i młodzież. W 2023 r. został członkiem ZPAF – Związku Polskich Artystów Fotografików oraz rozpoczął studia na Instytucie Twórczej Fotografii w Opavie w Czechach.
