W poniedziałek rząd podjął historyczną decyzję o przywróceniu franciszkanom prawa własności do pięciu budynków klasztornych w Wilnie. „O prawo do restytucji franciszkanie ubiegali się od 20 lat” – zaznaczył w rozmowie Radiem „Znad Wilii” ojciec Marek.
„Bardzo cieszymy się, że klasztor franciszkański wrócił do prawowitych właścicieli. Cieszymy się, że rząd zdecydował się na taki krok na początku swojej władzy i po spotkaniu z premierem liczymy na dalszą współpracę”- powiedział ojciec Marek.
Ojciec Marek powiedział, że Saulius Skvernelis zaznaczył, że klasztor franciszkański jest ważnym obiektem dziedzictwa historycznego i kulturalnego, powinien więc służyć społeczności miasta jako ośrodek kultury, obiekt badań naukowych, otwarty dla mieszkańców, pielgrzymów i turystów.
Kościół i klasztor franciszkanów w Wilnie powstał prawdopodobnie około roku 1421, mimo że historia franciszkanów w Wilnie sięga czasów jeszcze bardziej odległych. Losy tego zgromadzenia w stolicy Litwy nie toczyły się gładko – dotykały go wszystkie wojny, okupacje, pożary, epidemie. W roku 1710 prawie wszyscy wileńscy franciszkanie wymarli od dżumy.
Kościół i budynki klasztorne najbardziej ucierpiały podczas wojny w 1812 roku, a w okresie między powstaniami część budynków została zajęta przez władze carskie. Franciszkanie aktywnie wspierali powstańców styczniowych, dlatego po roku zabrano im klasztor, a kościół zamknięto. Od tamtej pory budynki klasztoru używane były jako mieszkania, lokale, magazyny. Na początku XX w. działały tu Litewskie Towarzystwo Nauk i pierwsza w Wilnie szkoła litewska.
Franciszkanie powrócili do kościoła w roku 1934, klasztor odzyskali ostatecznie w 1938. Po trzech latach został on znacjonalizowany przez władzę radziecką. W niepodległej Litwie kościół zwrócono zakonowi w 1998 r. Klasztor natomiast dalej pozostawał w cudzych rękach.
Znacjonalizowany w czasach radzieckich majątek klasztoru został przekazany do użytku zarządowi Związków Zawodowych. Zarząd z kolei zezwolił na korzystanie z tego mienia Stowarzyszeniom Nauk Technicznych Litwy. Podczas kolejnego zjazdu Stowarzyszeń Nauk Technicznych Litwy organizacja zrzekła się podległości wobec organizacji sowieckich i została przemianowana na Litewską Asocjację Stowarzyszeń Nauki i Techniki.
W 1991 r. zrzeszenie to – wraz z innymi osobami prawnymi – podpisało umowę założycielską spółki Mokslo ir technikos rūmai. Na podstawie tej umowy akcje założonej spółki opłacono wkładem niegotówkowym – budynkami klasztornymi, którymi asocjacja nie mogła formalnie dysponować, gdyż majątek należał do państwa. Później spółka Mokslo ir technikos rūmai została przemianowana na Pranciškonų rūmai i bez przeszkód zarządzała klasztorem, większość pomieszczeń przeznaczając na wynajem.
Jako że państwo nigdy nie przekazało praw własności do budynków klasztornych zarządowi Związków Zawodowych, wszystkie późniejsze transakcje w których figuruje majątek zakonu były nielegalne. Udowodnienie tej prostej prawdy Zakonowi Braci Mniejszych Konwentualnych (franciszkanów) zajęło ponad 9 lat. W lipcu 2004 r. zakon zwrócił się do sądu z wnioskiem o unieważnienie rejestracji budynków klasztornych na imię spółki Pranciškonų rūmai, dokonanej w roku 1994, i o przekazanie budynków rządowi litewskiemu.
Po wielu procesach w sądach różnej instancji, odwołaniach i procedurach, zapadł ostateczny wyrok.W lutym 2013 roku Sąd Najwyższy Litwy zakończył sprawę, uznając ostatecznie i nieodwołalnie, że budynki klasztorne mają wrócić do państwa. Następnym krokiem stało się właśnie zwrócenie ich zakonowi w ramach obowiązującego na Litwie prawa restytucji.
Artykuł powstał w ramach projektu „Dialog pomiędzy narodami”, który jest współfinansowany przez Fundusz Wsparcia Prasy, Radia i Telewizji.
