Malewski: Problematyki mniejszości narodowych nie można zostawić tylko dla polityków

Pod koniec listopada w Wilnie odbędzie się największa w regionie międzynarodowa konferencja naukowa poświęcona prawom językowym mniejszości narodowych ''Pomiędzy integracją a wyłączeniem: prawa językowe mniejszości narodowych w Europie''. O konferencji oraz prawach językowych mniejszości rozmawiamy z przewodniczącym Stowarzyszenia Naukowców Polaków na Litwie prof. Henrykiem Malewskim oraz sekretarzem naukowym SNPL Elżbietą Kuzborską.

Ewelina Mokrzecka
Malewski: Problematyki mniejszości narodowych nie można zostawić tylko dla polityków

Fot. Antoni Radczenko

Ewelina Mokrzecka, zw.lt: 27 listopada w Wilnie SNPL organizuje międzynarodową konferencję naukową poświęconą prawom językowym mniejszości narodowych. Która to konferencja organizowana przez SNPL?

Prof. Henryk Malewski: W tradycji SNPL leży organizowanie przynajmniej jednej naukowej konferencji w roku. Nie zawsze tak było, ale ostatnie mieliśmy po jednej, a nawet dwie konferencje. Z najważniejszych wymienić należy – konferencję z 2013 r. „Polacy litewscy czy Polacy na Litwie? Problemy tożsamości narodowej (XIX-XXI w.)”. W kwietniu 2014 r.  mieliśmy dużą międzynarodową konferencję wspólnie z Polskim Towarzystwem Myśli Politycznej „Europejska myśl polityczna a wyzwania XXI wieku”. W tym roku 27 listopada organizujemy międzynarodową konferencję naukową „Pomiędzy integracją a wyłączeniem: prawa językowe mniejszości narodowych w Europie”, w której będą uczestniczyć wybitni naukowcy z wielu krajów UE i Kanady, a także przedstawiciel Urzędu Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka. Na 2016 zaplanowaliśmy konferencję „Mniejszości narodowe – szansą, wyzwaniem czy zagrożeniem bezpieczeństwa narodowego?”.

Dlaczego w tym roku zostanie poruszony akurat temat praw językowych mniejszości?

Prof. Henryk Malewski: Problematyka mniejszości narodowych staje się szczególnie aktualna we współczesnym świecie. Nie możemy korzystać tylko z dorobku na ten temat z połowy XX w., a tym bardziej z poglądów XIX-wiecznych. Problematyki mniejszości narodowych nie można zostawić tylko dla polityków, którzy często koniunkturalne podchodzą do tego i przedstawicieli mediów, którzy często idą na skróty i poszukują newsów. Potrzebna jest rzetelna, oparta na badaniach naukowych analiza szybko zmieniających się procesów. Zmiany demograficzne, procesy migracyjne zmieniają opcje postrzegania pewnych procesów na linii większość tytularna – tradycyjne mniejszości narodowe.

Jak wygląda ochrona praw językowych mniejszości na Litwie?

Prof. Henryk Malewski: Moim zdaniem, w interesie władz litewskich jest posiadanie wykształconej, świadomej swej wartości – poprzez więź z kulturą i językiem ojczystym – mniejszości polskiej, a także rosyjskiej, białoruskiej itd., które by przy samookreśleniu się jako mniejszości, miałyby jednocześnie poczucie więzi, współodpowiedzialności za losy wspólnego kraju, jako równoprawni i równorzędni partnerzy i obywatele Litwy na równi z większością tytularną.

Litwini bardzo mocno eksponują sprawy dotyczące ochrony własnego języka i to jest dobre, ale muszą też docenić prawa mniejszości narodowych zamieszkujących państwo.

Czym tak na dobrą sprawę są prawa językowe mniejszości?

Dr Elżbieta Kuzborska: Prawa językowe mniejszości, to m.in. prawo do publicznego używania języka ojczystego, prawo do nauki w języku ojczystym, prawo do używania swego imienia i nazwiska w języku ojczystym, prawo do dwujęzycznego nazewnictwa, to wbrew pozorom materia skomplikowana. Weźmy zwykłą zasadę niedyskryminacji ze względu na język – w Europie, czyli wśród członków Rady Europy i UE można znaleźć niejedno państwo, w którym tej zasady nie rozumieją ani uchwalający prawo politycy, ani stosujący prawo urzędnicy. Konferencja SNPL poświęcona tym zagadnieniom prezentuje stanowisko ekspertów, naukowców zajmujących się dziedziną i pokazuje, czym są prawa językowe mniejszości i jak je efektywnie chronić.

Czy mogłaby Pani powiedzieć coś więcej na temat organizowanej przez SNPL konferencji?

Dr Elżbieta Kuzborska: Dzięki naszym wielomiesięcznym staraniom do Wilna przyjadą nie tylko prawdziwi znawcy tematu, ale też młodzi badacze z europejskich ośrodków naukowych. Konferencja stanie się platformą wymiany doświadczeń w przestrzeganiu praw językowych w poszczególnych krajach: Hiszpania, Rumunia, państwa Kaukazu południowego, Białoruś, Łotwa, Litwa, Polska, Kosowo. Z kolei takie autorytety, jak prof. Fernand de Varennes, prof. Francesco Palermo, czy prof. Lauri Hannikainen w swoich wystąpieniach odpowiedzą nam na pytanie jak, w świetle standardów międzynarodowych, powinna wyglądać polityka i praktyka państw w kwestii poszanowania praw językowych.

Jest mi również niezmiernie miło przekazać informację o tym, że patronat nad naszym wydarzeniem objęło Międzynarodowe Obserwatorium Praw Językowych (International Observatory on Language Rights, University of Moncton, Canada). Nie znam ważniejszego centrum naukowego w dziedzinie praw językowych. Podnosi to rangę naszego wydarzenia i nakłada dodatkową odpowiedzialność.

W jaki sposób można zgłosić się na konferencję?

Dr Elżbieta Kuzborska: Konferencja skierowana jest nie tylko do specjalistów: polityków, prawników, urzędników, zajmujących się tematyką praw mniejszości, ale też do studentów oraz naukowców, a także wszystkich tych, którzy interesują się prawami mniejszości i polityką państwa w tej dziedzinie. Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc konieczna jest rejestracja, przesyłając zgłoszenie na adres [email protected].

Więcej informacji znajduje się na stronie www.snpl.lt

PODCASTY I GALERIE