Wspólne dzieło dziennikarki Aurelii Arlauskienė, dyrektorki szkoły im. K. Brzostowskiego w Turgielach Łucji Jurgielewicz i dr nauk humanistycznych Ramunė Šmigelskytė-Stukienė zostało zaprezentowane we wtorek (21 stycznia) w Ratuszu wileńskim. Tego wieczoru podkreślano nie tylko wartość powstałej książki, która zapełnia lukę opracowań na temat Brzostowskiego. Dyskutowano także, w jaki sposób doświadczenie Republiki Pawłowskiej może być przydatne dla Litwy XXI wieku.
„O Twojej pracy opowiemy wnukom”
„Kiedy Paweł Ksawery Brzostowski przebywał już na emigracji, mieszkańcy Republiki Pawłowskiej pisali w liście do niego: O Twojej pracy opowiemy swoim wnukom i prawnukom, a oni swoim wnukom i prawnukom. Spełniamy tę obietnicę” – powiedziała podczas prezentacji współautorka książki Łucja Jurgielewicz.
Rzeczpospolita Pawłowska nie miała analogów w osiemnastowiecznej Europie. „Nikt nie przypuszczał, że będzie tutaj wkrótce przeprowadzony niespotykany w świecie eksperyment, w którym zorganizowana społeczność chłopska osiągnie wyżyny szczęścia i dobrobytu”- piszą dzisiaj historycy.
Republika Pawłowska obejmowała obszar ponad 3 tys. hektarów, miała własną konstytucję, herb, pieniądze, parlament, skarb, kasę samopomocy, szkołę. Jej prezydent, ks. kanonik Paweł Ksawery Brzostowski zniósł w swych posiadłościach pańszczyznę, ziemię rozparcelował między chłopów i wprowadził spłaty tytułem wykupu. Dbał też o ich życie, zdrowie, kulturę i oświatę. Rzeczpospolita Pawłowska istniała prawie 30 lat, do ostatniego rozbioru Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Wielka lekcja samorządności
„Mimo że od założenia Republiki Pawłowskiej minęła prawie ćwierć tysiąclecia, pozostaje ona pięknym przykładem, jak można zgodnie żyć w społeczności, wspierając się nawzajem, rozwijając oświatę, kulturę, kierując się zasadami wolności, uczciwej pracy i miłości do ojczyzny. Republika Pawłowska dzisiaj to wielka lekcja samorządności. Idea, która o dwa wieki wyprzedziła rzeczywistość” – mówił podczas uroczystości mer rejonu solecznickiego Zdzisław Palewicz.
Republika Pawłowska dzisiaj to wielka lekcja samorządności.
To między innymi dzięki samorządowi Republika Pawłowska powoli podnosi się dzisiaj z całkowitego upadku i zaniedbania. Za środki z programu Leader uporządkowano teren: zostały tu powycinane krzaki, grunt wyrównany i zasiany trawą, powstały alejki, a w centrum stanął kamień pamiątkowy z informacją o tym historycznym obiekcie.
Skrupulatnie przygotowana, dobrze napisana
Zaprezentowana we wtorek książka, która składa się z trzech rozdziałów, wyczerpująco przedstawia historię Pawłowa oraz sylwetkę Pawła Ksawerego Brzostowskiego. Historyk Ramunė Šmigelskytė-Stukienė przedstawiła dzieje Republiki Pawłowskiej i jej twórcy w szerokim kontekście procesów politycznych i kulturowych Europy epoki Oświecenia. W rozdziale napisanym wspólnie przez Aurelię Arlauskienė i Łucję Jurgielewicz została szczegółowo opisana działalność K. Brzostowskiego, historia miejscowości i dworu poczynając od XV wieku. Jeszcze jeden rozdział autorstwa A. Arlauskienė opowiada o kolejnych właścicielach dwóru, zmianach i losach posiadłości w XIX i XX stuleciu.
„Książka jest skrupulatnie przygotowana, inteligentnie złożona, napisana w dobrym stylu. Spis wykorzystanej literatury i źródeł wskazuje, jak odpowiedzialnie autorki podeszły do swojej pracy. Przypisy świadczą, że korzystano z dzieł wybitnych historyków polskich i litewskich, rękopisów przechowywanych w bibliotekach Uniwersytetu Wileńskiego i Litewskiej Akademii Nauk, dokumentów archiwalnych Wilna i okręgu wileńskiego, obrazów znajdujących się w muzeach. Faksymile dokumentów historycznych, ilustracje starych portretów, mnogość zdjęć nie tylko upiększają książkę, lecz także nadają jej wyjątkową wartość artystyczną” – mówiła dziennikarka i pisarka Aldona Žemaitytė, jedna z pierwszych czytelniczek i recenzentek książki.
Druga recenzentka, historyk Rasa Butvilaitė, podkreśliła, że jednym z najciekawszych dokumentów źródłowych, który dzięki książce dotrze do szerszego audytorium, jest ustawa, sporządzona w 1772 roku przez samego Brzostowskiego.
„To wspaniały dokument, który zachęca do myślenia, interpretacji, dyskusji, czy wartości przez niego propagowane są aktualne do dzisiaj” – mówiła R. Butvilaitė.
„Ta książka jest potrzebna nie tylko mieszkańcom ziemi solecznickiej, lecz niewątpliwie także całej dzisiejszej Litwie. Potrzebna jest historykom, politykom, studentom, uczniom. Uczy ona, jak trzeba żyć i pracować w swojej ojczyźnie i dla ojczyzny. I jak tę ojczyznę trzeba szanować” – zaznaczyła z kolei Aldona Žemaitytė.
Książka wypełni lukę
Jak podkreślają naukowcy, książka wypełni poważną lukę opracowań historycznych na temat Republiki Pawłowskiej.
We współczesnej kulturze litewskiej Republika Pawłowska jest paradoksem
„We współczesnej kulturze litewskiej Republika Pawłowska jest paradoksem. Z jednej strony to zjawisko wciągnięte do programów szkolnych i znane w społeczeństwie jako fenomen Oświecenia, ale rzadko kto słyszał coś ponadto. Mało jest badań i opracowań w języku litewskim, nawet nauczyciele historii nie mają wiarygodnych źródeł, w oparciu o które mogliby przekazywać wiedzę uczniom. Powstanie książki ma w tym kontekście bardzo duże znaczenie” – powiedziała R. Butvilaitė.
Przedstawiciele rejonu solecznickiego liczą z kolei na to, że wydanie przyczyni się nie tylko do popularyzacji Republiki Pawłowskiej, lecz także promocji całego rejonu solecznickiego.
