EFHR o koncepcji mniejszości narodowych

18 kwietnia br. w Departamencie Mniejszości Narodowych przed Rządzie RL odbyła się dyskusja na temat omówienia koncepcji pojęcia mniejszości narodowych. Udział w wydarzeniu wziął Grzegorz Sakson, prezes Związku Prawników Polaków na Litwie, etnokonfliktolog Imantas Melianas oraz prawniczka Europejskiej Fundacji Praw Człowieka (EFHR) Ewelina Dobrowolska.

zw.lt
EFHR o koncepcji mniejszości narodowych

Fot. Joanna Bożerodska

Grzegorz Sakson podczas dyskusji przypomniał, że przed 19 laty Litwa ratyfikowała Konwencję ramową Rady Europy o ochronie praw mniejszości narodowych (dalej Konwencja), która przewiduje podstawowe obowiązki Republiki Litewskiej w dziedzinie prawnej ochrony mniejszości narodowych. W opinii prelegenta, Konwencja określa ogólne zobowiązania, a nie sposób ich realizacji – nie określa bezpośrednio praw i obowiązków odbiorców, do których jest skierowana. Oznacza to, że Konwencja powinna być przeniesiona do krajowego ustawodawstwa, w związku z czym ustawa o mniejszościach narodowych na Litwie jest niezbędna. Prawnik podkreślił, że pojęcie mniejszości narodowych powinno się znaleźć w ustawie, chociaż nie jest określone w Konwencji. Co jest celowe, ponieważ to państwa powinny zdefiniować koncepcję, zgodnie ze stanem faktycznym. Sakson zaznaczył, że określenie ,,mniejszości narodowej” nie można zastąpić innym terminem, takim jak ,,wspólnota narodowa”. Oba terminy powinny być wyodrębnione. Prelegent wyszedł z propozycją, by termin ,,mniejszość narodowa” obejmował grupę obywateli Republiki Litewskiej i/albo innych osób stale zamieszkałych na Litwie, które nie uznają siebie za Litwinów i których rodzice, dziadkowie czy pradziadkowie, bądź jeden z nich był albo jest odpowiedniej narodowości.

Imantas Melianas swoje przemówienie rozpoczął od zaprezentowania pojęć etnologicznych – czym jest naród (w sensie etnologicznym i politycznym), grupy etnologiczne i etnograficzne, narodowość i in. Etnokonfliktolog podkreślił, że naród łączy wspólna świadomość. Wszystko, jak dodał, opiera się na wspólnej tożsamości i powszechnej samoświadomości. Prelegent zaproponował przygotowanie nie tylko ustawy o mniejszościach narodowych, ale również o językach Republiki Litewskiej, która wyraźnie określałaby status zarówno języka państwowego, jak też lokalnych i mniejszości narodowych, a także języków obcych na Litwie. Melianas jednocześnie zaznaczył, że nie należy spieszyć z przyjęciem ustawy o mniejszościach narodowych, ponieważ nie jesteśmy na nią przygotowani.

Ewelina Dobrowolska, w oparciu o praktykę litewskich sądów oraz międzynarodowe akty prawne, zaprezentowała koncepcję ,,mniejszości narodowych”, wypracowaną przez EFHR. Prawniczka podkreśliła, że istnienie mniejszości jest faktem i że każda definicja musi zawierać obiektywne czynniki (takie jak wspólne pochodzenie etniczne, język lub religia) oraz czynniki subiektywne (takie jak przypisywanie się do określonej grupy mniejszości narodowej). Konwencja ratyfikowana przez Litwę nie określa definicji ,,mniejszości narodowej”, ponieważ nie wszystkie państwa członkowskie Rady Europy uzgodniły do tej pory wspólny termin. W tym kontekście każda ze stron Konwencji ma swobodę oceny, które grupy mają zostać objęte zakresem międzynarodowego aktu na ich terytorium. Dobrowolska podkreśliła, że celem nie jest przyjęcie doskonałej ustawy, którą z łatwością można modyfikować. Stan faktyczny, w opinii prawniczki ciągle się zmienia, więc dokument powinien odzwierciedlać obecną sytuację. W związku z tym, że Konwencja zezwala państwom, które są nią związane na określenie swojej koncepcji, powinniśmy, jak zaznaczyła przedstawicielka EFHR, dojść do porozumienia, która jest najbardziej skuteczna i może rozwikłać pojawiające się problemy – nieważne czy jest to ,,mniejszość narodowa” czy ,,wspólnota narodowa”.

W dyskusji uczestniczył również Audrys Antanaitis, przewodniczący Państwowej Komisji Języka Litewskiego (dalej – VLKK). Zaznaczył, że koncepcja mniejszości narodowych początkowo powinna być omówiona przez przedstawicieli tych społeczności, a następnie przedstawiona VLKK do zatwierdzenia. Oznacza to, że koncepcja jest kwestią umowną, zależącą od woli wspólnot.

PODCASTY I GALERIE