79 rocznica powołania Armii Krajowej
14 lutego 1942 r. Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski przemianował Związek Walki Zbrojnej na Armię Krajową. AK była kontynuatorką Służby Zwycięstwu Polski i ZWZ, konspiracyjnych organizacji stawiających czoło okupantom niemieckim i sowieckim. Pierwszym dowódcą AK został komendant główny ZWZ, gen. Stefan Rowecki „Grot”. Komendantem okręgu wileńskiego „Wiano” był ppłk. Aleksander Krzyżanowski „Wilk”.
„Znoszę dla użytku zewnętrznego nazwę ZWZ, wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w Kraju stanowią „Armię Krajową” – tak rozkazał w depeszy, która dotarła z Londynu do Warszawy 14 lutego, Naczelny Wódz gen. W. Sikorski.
Przemianowanie ZWZ na AK w lutym 1942 r. miało potrójne znaczenie. Przede wszystkim znacząco wzrosła ranga zbrojnego podziemia w Kraju, które ze Związku stało się podziemnym Wojskiem Polskim. Przemianowanie także miało wymiar propagandowy. Oznaczało to, że okupanci stają w obliczu armii i to przyczyniało się do szerzenia się nastrojów defetystycznych w szeregach okupantów. Przemianowanie podniosło autorytet organizacji w oczach sojuszników, którzy byli regularnie informowani o spektakularnych sukcesach Armii Krajowej – legalnego Wojska Polskiego w okupowanym kraju.
W czasie drugiej wojny światowej AK była największym w Europie podziemnym wojskiem przeciwstawiające się okupantom. W połowie 1944 r. liczebnie sięgała ponad 300 tys. zaprzysiężonych żołnierzy, w tym ok. 10 tys. oficerów i ok. 30 tys. ochotników walczących w oddziałach leśnych – Batalionach, które na Wileńszczyźnie nazywano się Brygadami, na Wołyniu istniała Dywizja.
Walka prowadzona przez AK miała skalę niespotykaną w żadnym innym okupowanym. Wyróżniała ją ogromna różnorodność działań obejmujących wywiad, kontrwywiad, dywersję, sądy specjalne, egzekutywę, propagandę, łączność, szkolenie kadr, legalizację, pozyskiwanie broni oraz jej produkcja, a także obecność konspiracyjna w obozach jenieckich i obozach zagłady.
Budowa struktur postępowała razem z prowadzeniem akcji scaleniowej, w wyniku której w szeregach AK zjednoczonych zostało większość rozproszonych wcześniej sił wojskowych podziemnych partii politycznych: ludowców (Bataliony Chłopskie), socjalistów: Gwardia Ludowa Wolność, Równość, Niepodległość; narodowców: Narodowa Organizacja Wojskowa). W nurcie niepodległościowym poza strukturami akowskimi pozostawały Narodowe Siły Zbrojne. Natomiast elitarnym kadrowym wsparciem dla AK było kilkuset specjalnie przeszkolonych w Wielkiej Brytanii żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych, zrzucanych na spadochronach na teren okupowanego kraju (cichociemni).
AK była ochotniczym wojskiem Polskiego Państwa Podziemnego. Wchodziła w skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej. Jej strategicznym celem było przygotowanie i wywołanie ogólnopolskiego powstania. Do zrywów powstaniowych doszło w ramach planu „Burza”. Chociaż nie udało się osiągnąć spektakularnych sukcesów, jednak to nie zmniejsza znaczenia AK w kontekście Drugiej wojny światowej.
AK była mocno scentralizowaną strukturą, której trzon stanowili zawodowi wojskowi. Organizacja ta była całkowicie posłuszna decyzjom Rządu Emigracyjnego oraz Naczelnego Wodza, a jej zasadniczym celem była walka o granice oraz niepodległość Polski. Trzeba zaznaczyć, że wszelkie zmiany terytorialne zostały uprawomocnione nie 23 sierpnia, 1 września, 28 września lub 10 października 1939 roku. Wszelkie przesunięcia granic zostały uznane dopiero na konferencjach w Jałcie oraz Poczdamie. AK nie była samozwańczą organizacją nacjonalistów, jednak czas AK to czas wojny i okupacji. Chociaż nie udało się zapobiec przestępstwom, jednak przyczyną przestępstw poszczególnych osób była ich chciwość, osobista nienawiść, rządza zemsty. Jednak to w żadnym wypadku nie zmniejsza wartości całej organizacji oraz jej wkładu zwalczając okupantów niemieckich oraz sowieckich.
AK została rozwiązana 19 stycznia 1945 r. rozkazem ostatniego dowódcy AK gen. Leopolda Okulickiego „Niedźwiadka”. W obliczu ponownego okupowania Polski przez sowietów, byłym żołnierzom AK polecono wówczas prowadzenie dalszej działalności „w duchu odzyskania pełnej niepodległości państwa i ochrony ludności polskiej przed zagładą”. Wielu z nich desperacko kontynuowali walkę i swoje żywoty złożyli jako ofiary na ołtarzu Niepodległości. AK stała się symbolem walki, nieuległości oraz bohaterstwa.
Na podstawie:
muzeum1939.pl/14-lutego-1942-r-powstala-armia-krajowa/timeline/1258.html
ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/65359,77-rocznica-powolania-Armii-Krajowej.html
