Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych jest obchodzony 1 marca od 2011 roku. Tego dnia w 1951 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie, z polecenia władz komunistycznych, strzałem w tył głowy zamordowani zostali przywódcy IV Zarządu Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. Tworzyli oni ostatnie kierownictwo ostatniej ogólnopolskiej konspiracji kontynuującej od 1945 r. dzieło Armii Krajowej.
ŻOŁNIERZE WYKLĘCI
Sytuacja Polski w 1945 roku była trudna. Postanowienia konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie de facto skutkowały podziałem Europy na strefy wpływów. Powoływane od 1944 roku polskie rządy nie pochodziły z wyborów i były zależne od władz Związku Radzieckiego. Przeprowadzone w 1947 roku, zgodnie z ustaleniami konferencji jałtańskiej, wybory parlamentarne zostały sfałszowane, m.in. przy pomocy działań sowieckiej policji politycznej NKWD.
Żołnierze podziemia niepodległościowego decydowali się stawić nowej władzy zbrojny opór. Dziś nazywani są „żołnierzami wyklętymi”, ponieważ do odzyskania przez Polskę pełnej suwerenności w 1989 roku władze PRL uznawały ich działalność za zbrodniczą, jednocześnie milcząc o represjach, jakim byli poddawani przede wszystkim w okresie stalinizmu. Pierwsze struktury zbrojne antykomunistyczne podziemie utworzyło już w 1943 roku, jednak najintensywniejszy zbrojny opór przeciw narzuconej przemocą władzy przypadł na rok 1945. Szacuje się, że w ciągu kolejnych lat aktywności w różnych organizacjach podziemnych w powojennej Polsce działało nawet 200 tys. osób. Działacze podziemia nie godzili się na narzucenie narodowi polskiemu obcej woli. Ich celem było doprowadzenie do realizacji postanowień jałtańskich w zakresie organizacji w Polsce prawdziwie wolnych i demokratycznych wyborów.
„Żołnierze wyklęci” ginęli nie tylko w walce. Wielu z nich trafiło do więzień, gdzie byli torturowani i mordowani. Wyroki wydawano w sposób odbiegający od demokratycznych norm. Niektórzy zostali wywiezieni do sowieckich łagrów. Często byli skazywani pod fałszywymi zarzutami kolaboracji z Niemcami, nawet jeśli w czasie II wojny światowej aktywnie walczyli z nazistowskim okupantem w strukturach państwa podziemnego.
Większość żołnierzy podziemia antykomunistycznego wyszła z ukrycia w lutym 1947 roku. Wielu z nich musiało ukrywać się pod fałszywymi nazwiskami aż do końca Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Obchody Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych na Wileńszczyźnie
1 marca
godz. 13:00 – złożenie wieńców w Kolumbarium w parku pamięci w Tuskulanach (ul. Žirmūnų 1F)
godz. 13:45 – zapalenie zniczy na Cmentarzu Rossa na grobie Sergiusza Kościałkowskiego „Fakir” oraz na grobach innych żołnierzy Armii Krajowej (ul. Rasų 32)
godz. 14:30 – premiera filmu „Fakir” w imieniu Rzeczypospolitej” w Sali Centrum Naukowej Komunikacji i Informacji Uniwersytetu Wileńskiego w sali konferencyjnej na parterze (ul. Saulėtekio al. 5).
2 marca
godz. 9:00 – prelekcja dr. hab. Tomasza Balbusa o polskiej partyzantce i pokaz filmu „Fakir” w imieniu Rzeczypospolitej” w Gimnazjum im. Ks. Józefa Obrembskiego w Mejszagole (ul. Mokyklos 22)
godz. 13:00 – prelekcja dr hab. Tomasza Balbusa o polskiej partyzantce i pokaz filmu „Fakir” w imieniu Rzeczypospolitej” w Centrum Kultury Samorządu Rejonu Solecznickiego (ul. Vilniaus 48).
Źródłó: PAP, info własne.
