W przeddzień Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu w siedzibie nowojorskiego Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej rodzinie zmarłego we wrześniu 2022 r. polskiego Żyda ocalonego z Holokaustu, zaangażowanego w rozwijanie polsko-żydowskiego dialogu Edwarda Mosberga przekazano Krzyż Wielki Orderu Zasługi RP. Z tej okazji prezydent RP Andrzej Duda wystosował okolicznościowy list do rodziny Mosberga.
„Honorujemy dzisiaj osobę o wybitnych zasługach na rzecz dialogu i współpracy między Polakami i Żydami, strażnika pamięci i propagatora wiedzy o Zagładzie, niestrudzonego obrońcę dobrego imienia Polski. Urodzony w 1926 roku w Krakowie, własnymi oczami oglądał inwazję niemieckiej III Rzeszy na naszą Ojczyznę. Doświadczył bestialskiego okrucieństwa najeźdźców w krakowskim getcie, jako więzień niemieckich obozów w Płaszowie i Mauthausen–Gusen oraz w innych miejscach kaźni. Podczas wojny stracił szesnaścioro członków swojej rodziny. Uczestniczył w cierpieniach polskich Żydów oraz widział męczeństwo obywateli Rzeczypospolitej innych narodowości i religii. Dobrze znał ówczesne relacje między Polakami i Żydami, dzieje ich oporu i wzajemnego wsparcia w obliczu aktów ludobójstwa, jakich dopuszczali się hitlerowscy oprawcy” – czytamy w liście prezydenta.
Prezydent Andrzej Duda nazwał ocalonego „człowiekiem wielkiej prawości, odwagi i kultury ducha”.
„Z najwyższym szacunkiem i podziwem wspominam zaangażowanie i żywe emocje, z jakimi Pan Edward Mosberg sprzeciwiał się wszelkiemu instrumentalizowaniu i zaciemnianiu prawdy o tamtym czasie. Czynił to aż po ostatnie lata życia, nawet mimo sędziwego wieku. Czynił to w odruchu sumienia, w imię czci dla ofiar straszliwych zbrodni oraz w imię pokoju i dobrego losu przyszłych pokoleń. Składając uroczysty hołd Zmarłemu, wyrażam przekonanie, że Jego moralny testament będzie miał wciąż nowych wykonawców – tak na amerykańskiej, jak i na polskiej ziemi” – napisał prezydent.
„Poznał bezprecedensowy, przytłaczający ogrom zła, jakim był Holokaust, ale też piętno strachu, bólu i żalu, którym naznaczono niemal wszystkie rodziny żyjące w Polsce okupowanej przez nazistowskie Niemcy” – czytamy w liście opublikowanym na stronie Kancelarii Prezydenta RP.
Edward Mosberg (1926-2022) – polski Żyd ocalony z Holokaustu. Od września 1941 r. przebywał w krakowskim getcie. Po jego likwidacji został przeniesiony do obozu koncentracyjnego Płaszów. Był także robotnikiem przymusowym w obozie KL Mauthausen-Gusen i w fabryce Hermanna Göringa w Linzu. W 1951 r. wyemigrował do USA.
Uczestniczył w uroczystościach upamiętniających w niemieckich obozach koncentracyjnych. Działał na rzecz na rzecz poprawy relacji polsko-żydowskich oraz upowszechniania wiedzy o Holokauście. Został patronem Odznaczenia From the Depths dla Sprawiedliwych. Zmarł w nocy z 21 na 22 września 2022 w Nowym Jorku.
