Owady i małe ptaki, obserwując otoczenie, w czasie jednej sekundy uzyskują większą liczbę informacji, niż zwierzęta duże, np. słoń. Wśród zwierząt, u których system oko-mózg działa najszybciej, naukowcy wymieniają amerykańskiego krewniaka naszej wiewiórki, szpaka i gołębia. W przypadku tych ptaków zdolność do takiego „zagęszczonego” widzenia może pomagać w gromadnych lotach, pozwalając unikać kolizji.
W przypadku niektórych organizmów, zwłaszcza w konfrontacji z drapieżnikiem, „zdolność do postrzegania czasu w bardzo szczegółowej skali może decydować o życiu i śmierci” – zauważa główny autor badania Kevin Healy z Trinity College Dublin (TCD) w Irlandii, cytowany przez BBC.
Natomiast w świecie widzianym oczami zwierząt dużych wszystko porusza się wolniej. Mogą one nawet przeoczyć zjawiska, dostrzegane bez problemu przez bystrą drobnicę. Do widzących „najwolniej” należą: węgorz europejski, żółw skórzasty i jeden z żarłaczy (Carcharhinus acronotus). Choć węgorz i rekin nie należą do zwierząt ogromnych, mają powolny metabolizm, co wyjaśnia leniwy tryb działania ich systemu wzrokowego. Żółw skórzasty jest duży, a do tego żywi się przede wszystkim powolnymi meduzami. Jego metabolizm też jest typowo żółwi, dlatego w jego przypadku kosztowna inwestycja w sprawny system przetwarzania danych wzrokowych po prostu się nie opłaca.
W swojej pracy naukowcy sprawdzali, ile czasu potrzebują różne zwierzęta na postrzeganie rozmaitych zjawisk. Zgromadzili dane z badań, w których wykorzystywano technikę pozwalającą zamierzyć prędkość, z jaką oko przetwarza docierające do niego światło. Po przeniesieniu wyników na wykresy naukowcy dostrzegli schemat świadczący o związku pomiędzy wielkością ciała a tym, jak szybko oko reaguje na kolejne informacje wzrokowe, np. migające światło.
Pod względem sposobu postrzegania świata różnią się nawet poszczególni ludzie. W przetwarzaniu informacji wzrokowych dobrzy są zwłaszcza sportowcy. Obserwując, skąd nadlatuje piłka, doświadczony bramkarz zareaguje szybciej niż zwykły Kowalski.
Prędkość, z jaką ludzie przyswajają informacje wzrokowe, ma też związek z wiekiem. „Osoby młodsze mogą reagować szybciej niż seniorzy. Zdolność ta pogarsza się z wiekiem” – dodaje jeden z autorów publikacji, Andrew Jackson z TCD.
„Nasza zdolność do przetwarzania informacji wzrokowej ogranicza naszą zdolność do prowadzenia samochodu lub samolotu z prędkością większą, niż obecnie jeżdżą kierowcy Formuły 1. Oni i tak przesunęli w tym zakresie granice ludzkich możliwości – mówi Jackson cytowany przez BBC News. – Jeszcze szybsza jazda wymagałaby zatem pomocy komputera czy wspomożenia naszego systemu wzrokowego za pomocą leków albo – jeszcze lepiej – implantów”.
Opisane w „Animal Behaviour” badanie dotyczyło głównie kręgowców. Naukowcy zaznaczają jednak, że kilka gatunków much posiada oczy, które reagują na bodźce ponad cztery razy szybciej, niż oko ludzkie. W morskich głębinach żyją zaś niewielkie skorupiaki zwane równonogami, krewni lądowej stonogi, których wzrok reaguje stosunkowo najwolniej wśród zwierząt z badanej grupy.
„Zaczynamy pojmować, że istnieje cały świat szczegółów, które tylko pewne zwierzęta potrafią dostrzegać. Fascynujące jest myśleć, jak mogą one postrzegać świat, zupełnie inaczej niż my” – dodał.
„Posiadanie oczu, które przesyłają do mózgu aktualizacje dotyczące obrazu o wiele częściej, niż oczy człowieka, nie ma sensu, jeśli mózg nie potrafiłby tych informacji dość szybko przetwarzać. Dlatego nasza praca zwraca uwagę na imponującą zdolność mózgów nawet małych zwierząt. Może i muchy nie są największymi myślicielami na świecie. Ale na pewno potrafią szybko podejmować decyzje” – mówi inny autor badania, Graeme Ruxton ze szkockiego University of St Andrews.
Badacze dodają, że niektóre zwierzęta (np. pewne chrząszcze biegaczowate) poruszają się tak szybko, że ich wzrok w ogóle nie nadąża za ruchem. Biegnąc, stają się „ślepe”. Dla orientacji i oceny swojej pozycji muszą się od czasu do czasu zatrzymać – i rozejrzeć.
