Za 5 tys. euro biblioteka nabyła dwutomowy elementarz w języku litewskim zatytułowany „Naujas pibelis, arba Knygelės, iš kurių kūdikiai gali išsimokintis skaitytines pažint, jas sudėt ir iš knygų skaityt“ autorstwa luterańskiego duchownego z Królewca – Johanna Gottlieba Weissa (lit. Johannas Gotlibas Vaisas). Druga pozycja, zakupiona za 4,5 tys. euro, to traktat „Logika“ („Logica selectis disputationibus et quaestionibus illustrata“) autorstwa jezuity, profesora Uniwersytetu Wileńskiego – Martynasa Smigleckisa, wydany w 1658 roku w Oksfordzie.
Zakup książek został sfinansowany przez Litewską Radę Kultury.
Nieznane dotąd wydanie litewskiego elementarza
„Naujas pibelis“ wydrukowany został w oficynie Hartungów w Królewcu, bez wskazania daty publikacji. Na podstawie źródeł historycznych przyjmuje się, że książka została wydana po 1850 roku, kiedy drukarnia utraciła status oficjalnej drukarni królewskiej.
Elementarz Weissa cieszył się dużą popularnością w Małej Litwie. Już na początku XIX wieku był obowiązkową lekturą w litewskich szkołach. Składa się z dwóch części – pierwsza zawiera alfabet i ćwiczenia sylabizacyjne, druga – rozbudowane czytanki, teksty poznawcze, religijne, moralne oraz edukacyjne – m.in. o przyrodzie, ciele i duszy człowieka, sumieniu, śmierci, a także przysłowia, pieśni i fragmenty Pisma Świętego.
Biblioteka Narodowa podkreśla, że zakupiony egzemplarz to nieznane wcześniej 14. wydanie tej publikacji – nieujęte w narodowej bibliografii i niedostępne dotąd w żadnej litewskiej instytucji pamięci.
Filozoficzny bestseller XVII wieku
Druga książka – „Logika“ Smigleckisa – jest jednym z najważniejszych litewskich dzieł filozoficznych, znanym w całej Europie. Opublikowana po raz pierwszy w 1618 roku w Ingolstadt, była kilkakrotnie wznawiana, m.in. w 1634, 1638 i 1658 roku w Oksfordzie. Zakupiona przez bibliotekę edycja z 1658 roku dotychczas nie była obecna w żadnym litewskim zbiorze.
Dzieło stanowi systematyczny wykład logiki scholastycznej oparty na pismach Arystotelesa. Egzemplarz nosi ślady użytkowania – w książce zachowały się marginalia, a na wewnętrznej stronie widnieje wpis właściciela: Isaaca Watsona z 1688 roku. Inne oznaczenia własnościowe zostały zamazane.
Książka oprawiona jest w brązową skórę, z tłoczonym nazwiskiem autora, tytułem i rokiem wydania na grzbiecie.
„Obie książki znacząco wzbogacają kolekcję dokumentów lituanistycznych gromadzonych i chronionych przez Bibliotekę Narodową. Mamy nadzieję, że wzbudzą zainteresowanie badaczy z różnych dziedzin“ – podkreśla instytucja.
