Choroby serca i układu krążenia na Litwie są przyczyną 22 tys. zgonów, co potwierdza fakt, że właśnie te schorzenia są najczęstszym powodem śmierci mieszkańców Litwy.
Najwyższe wskaźniki w rejonach
Szczegółowy przegląd badań przedstawiony w zeszłym roku przez Instytut Higieny pokazuje, że najwyższa śmiertelność z powodu chorób serca i układu krążenia zarejestrowano na Litwie w obszarach pozamiastowych.
Szczególnie wysokie wskaźniki są w południowej i północnej części Litwy m.in.: w rejonie solecznickim, trockim, preńskim, druskiennickim, rokiszskim (343-409 zgonów na 100 tys. mieszkańców), w rejonie święciańskim, ignalińskim, orańskim, kalwaryjskim (410-554 na 100 tys. mieszkańców). W rejonie wileńskim zarejestrowano 293-342 zgonów na 100 tys. mieszkańców.
Powodem jest nie tylko tryb życia, ale także dostępność informacji. Lekarze apelują, aby zmienić sytuację w kraju na lepsze, ważna jest m.in. aktywność fizyczna, zdrowe odżywianie, poddawanie się regularnym badaniom lekarskim oraz niepalenie.
Lekarze podkreślają, że głównymi czynnikami chorób serca i układu krążenia są otyłość, brak aktywności fizycznej, wysokie ciśnienie krwi i palenie. Szczególnie narażone na rozwój chorób układu krążenia są osoby, u których występuje jednocześnie kilka takich czynników.
Palenie papierosów
Dane z badania stanu zdrowia ludności Litwy przeprowadzonego przez Departament Statystyki Republiki Litewskiej w 2020 r. pokazują, że prawie co czwarty (24 proc.) mieszkaniec Litwy pali. Jak wynika z badania ogółu społeczeństwa na Litwie, aż 73 proc. palaczy zadeklarowało, że próbowało rzucić palenie, lecz aż 47 proc. wróciło do szkodliwego nawyku.
Związki chemiczne zawarte w dymie tytoniowym wpływają toksycznie na układ sercowo-naczyniowy. Ponadto nikotyna działa pobudzająco na układ krążenia: wywołuje skurcz naczyń wieńcowych, co zwiększa częstość akcji serca i podwyższa ciśnienie tętnicze krwi.
Rūta Rogalskienė, kardiolog z Centrum Diagnostyki i Leczenia Medycznego „Hila” podkreśla, że palenie jest jednym z największych czynników negatywnie wpływających na zdrowie. Palenie tytoniu znacznie zwiększa częstość występowania: chorób naczyń wieńcowych (m.in. dusznicy, zawału serca, nagłej śmierci sercowej), chorób naczyń obwodowych (m.in. miażdżycy, chromania przestankowego, ostrego i przewlekłego niedokrwienia kończyn, zapalenia tętnic), tętniaka aorty brzusznej i udaru mózgu. Jednak każdy człowiek jest bardzo indywidualny i skutki palenia są różne.
Całkowite zaprzestanie palenia jest najskuteczniejszym sposobem zmniejszenia ryzyka zachorowania na choroby serca i układu krążenia. Rzucenie palenia zawsze przynosi korzyści zdrowotne, które są odczuwane zarówno natychmiast, jak i w dłuższej perspektywie czasowej. Lecz według statystyk, nie wszystkim mieszkańcom jest łatwo zmienić swoje nawyki życiowe, szczególnie jeśli chodzi o uzależnienia.
Jak rzucić palenie?
Już po 20 minutach od zgaszenia ostatniego papierosa puls i ciśnienie krwi wracają do normy. Po 24 godzinach płuca zaczynają się oczyszczać. Po 3 dniach nikotyna zostaje usunięta z organizmu, intensywniej czuć smaki i zapachy. Po 5 latach abstynencji ryzyko zachorowania na raka płuca, jamy ustnej, krtani, przełyku zmniejszy się o połowę, obniży się też ryzyko wystąpienia udaru mózgu.
Specjaliści twierdzą, że rzucając palenie ważne jest stosowanie kilku zasad m.in.:
- Unikania sytuacji kojarzących się z paleniem;
- Zastanowienie się czym zająć ręce i usta: Można nosić ze sobą małe smakołyki zastępujące wkładanie papierosa do ust takie jak: pestki słonecznika lub dyni, suszoną żurawinę, bezcukrowe gumy do żucia;
- Skorzystanie z profesjonalnej pomocy: Na Litwie została uruchomiona specjalna infolinia 1819 dla osób chcących rzucić palenie. Linia będzie dostępna w dni powszednie od 11:00 do 19:00 oraz w weekendy od 11:00 do 14:00. Mogą na nią się zgłaszać osoby od 16. roku życia.
- Uprzedzenie otoczenia, że rzucasz nałóg, wsparcie bliskich.
Czy bezdymne alternatywy są mniej szkodliwe?
Osoby chcące rzucić palenie często jako alternatywę wybierają, na przykład, papierosy elektroniczne. Kardiolog Rūta Rogalskienė informuje, że badania w tej dziedzinie wykazały, że ta metoda, jako pomoc w rzuceniu palenia, nie jest tak skuteczna, jak oczekiwano.
Jednak uważa się, że rezygnacja z tradycyjnych papierosów i używanie bezdymnych wyrobów, takich jak e-papierosy lub podgrzewane wyroby tytoniowe, zmniejsza czynniki ryzyka, ponieważ mianowicie w procesie spalania powstają najbardziej szkodliwe toksyny zawarte w papierosach i dymie tytoniowym, których raczej nie ma w bezdymnych wyrobach. „Takie wyroby promują zmniejszenie szkodliwości palenia, ale nie samo zaprzestanie palenia” – twierdzi lekarz.
R. Rogalskienė podkreśla również, że najtrafniejszą odpowiedzią na to, czy produkty bezdymne są mniej szkodliwe, są wyniki badań klinicznych, gdyż uważa się, że większość palaczy zwraca uwagę tylko na walory estetyczne alternatywnego palenia – przyjemny zapach i fakt, że ubrania nie pachną dymem.
Chociaż szkodliwość papierosów jest niezaprzeczalna, nie każdy palacz podejmuje decyzję o rzuceniu palenia i nie każdy, kto jest zdeterminowany, aby rzucić palenie, jest w stanie osiągnąć ten cel. Dla zatwardziałego palacza rzucenie nałogu może być dość trudne. Jednak obecnie jest dostępnych wiele środków wspomagających, takich jak na przykład nikotynowa terapia zastępcza.
W przypadku używania plastrów nikotynowych, sprayów, gum, inhalatorów lub innych preparatów dawka otrzymywanej nikotyny jest stopniowo zmniejszana, aż dana osoba może radzić sobie bez niej. Preparaty te pozwalają również palaczowi uzyskać nikotynę w mniej szkodliwy sposób – bez wszystkich chemikaliów uwalnianych podczas spalania tytoniu.
Aktywność fizyczna
Warto podkreślić, że częstość występowania chorób serca i układu krążenia szczególnie wzrasta w okresie zimowym. Wpływ na to ma m.in. brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia.
Reakcją organizmu na zimno, w celu utrzymania optymalnej temperatury ciała, jest zwężanie naczyń krwionośnych, w wyniku czego wzrasta ciśnienie krwi. Taka reakcja może destabilizować pracę serca. Dla zdrowego organizmu taka zmiana może być nieszkodliwa, jeśli jednak organizm jest wyczerpany negatywnymi czynnikami zewnętrznymi, takimi jak palenie, niezdrowa dieta i siedzący tryb życia – skutki mogą być bardzo niebezpieczne. Specjaliści podkreślają, że regularne uprawianie aktywności fizycznej jest bardzo ważne szczególnie zimą, gdy więcej czasu spędzamy w domu – należy uprawiać sport przez co najmniej 150 minut tygodniowo, czyli minimalnie ok. 20 minut dziennie.
Odżywianie, alkohol
Dla dobrego stanu serca niezbędna jest zdrowa dieta obfitująca w produkty pełnoziarniste (ciemne pieczywo, płatki, kasze), makarony lub ziemniaki, warzywa, owoce, ryby morskie, niskotłuszczowy nabiał i w ograniczonej ilości chude mięso (kurczak i indyk bez skóry, chuda wołowina, dziczyzna). Warto unikać dużych ilości alkoholu.
Kontrola cukru i cholesterolu
Podwyższony poziom cholesterolu sprzyja rozwojowi miażdżycy. Dlatego ważne jest okresowe sprawdzanie cholesterolu i jeśli wykazuje on nieprawidłowości konieczne staje się wprowadzenie zmian w codziennej diecie. Konieczna jest również okresowa kontrola poziomu cukru we krwi na czczo.
Stres
Im więcej stresów przeżywamy, tym bardziej nasze serce i naczynia są obciążone. Dlatego należy mierzyć siły na zamiary oraz podejmować działania rozładowujące stres i napięcie np. nauczyć dystansować się od pracy, oddawać się relaksowi lub ulubionym zajęciom sportowym.
