W grudniu 2023 roku młodzież z Gimnazjum im. św. Jana Pawła II w Wilnie wraz z opiekunami udała się na trzydniową wycieczkę „Śladami Mikołaja Kopernika“ w ramach realizacji projektu „Wielkie umysły Europy. Droga do gwiazd Mikołaja Kopernika“.
Wyjazd był możliwy dzięki wsparciu Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Projekt został dofinansowany ze środków Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. Św. Maksymiliana Marii Kolbego ze środków Ministra Edukacji i Nauki.
Pierwszym punktem zwiedzania był Frombork, w którym przebywał Mikołaj Kopernik. Dowiedzieliśmy się, że pełnił tam funkcję kanonika i jednocześnie prowadził obserwacje astronomiczne na Wzgórzu Katedralnym niemal nieprzerwanie od 1510 do dnia swojej śmierci w maju 1543 roku. Najbardziej jednak jest znany jako twórca heliocentrycznego modelu Układu Słonecznego. Jego odkrycie przedstawione w dziele „O obrotach sfer niebieskich“ można nazwać przewrotem kopernikańskim. Był człowiekiem renesansu, który zdobył gruntowne wykształcenie w wielu dziedzinach. Studiował astronomię, prawo i medycynę w najlepszych europejskich uczelniach.
Przybliżył nam postać wybitnego Polaka i miejsca z nim związane przewodnik pan Roman Brzeski. Opowiedział, że w Starym Pałacu Biskupim znajduje się ekspozycja muzealna, a w Wieży Kopernika odtworzono pracownię uczonego. Byliśmy zdziwieni, że w tej wieży nie były prowadzone obserwacje astronomiczne, dlatego obraz Jana Matejki „Astronom Kopernik, czyli rozmowa z Bogiem” mija się z prawdą.
Kolejną ciekawostką było to, że miały miejsce dwa pogrzeby Kopernika. Przewodnik pokazał pierwotne, domniemane miejsce pochówku z XVI wieku, które było ciągle podważane przez historyków. Dopiero na początku XXI wieku po zbadaniu DNA szczątków i materiału genetycznego pobranego z kilku włosów znalezionych w księdze zrabowanej przez Szwedów, udało się ustalić prawdę historyczną.
22 maja 2010 r. w bazylice katedralnej we Fromborku odbyła się ponowna ceremonia pogrzebowa Mikołaja Kopernika. Także mieliśmy okazję uczestniczyć w edukacji dotyczącej astronomii, która odbyła się w przyziemiu dzwonnicy fromborskiej, gdzie mieści się planetarium.
Kolejnym punktem zwiedzania było obserwatorium w Piwnicach. Początki obserwatorium sięgają 1947 r. Wtedy to, głównie dzięki staraniom prof. Władysława Dziewulskiego i prof. Wilhelminy Iwanowskiej, którzy przybyli z Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, zainicjowano budowę pierwszego pawilonu obserwacyjnego, który jest dokładną kopią obserwatorium wileńskiego. Co nie jest przypadkowe, bo budowano według tego samego planu. Obecnie obserwatorium ma dwa radioteleskopy: mniejszy o średnicy 15 m oraz większy o średnicy 32 m, który jest największym tego typu urządzeniem w Europie Środkowej. Historię tego miejsca i pracę z tymi urządzeniami przybliżył dla nas prof. dr hab. Andrzej Strobel.
Następnie udaliśmy się do Torunia, w którym M. Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku. Miejsca z nim związane zwiedzaliśmy razem z przewodnikiem Danielem Ludwińskim. Dzięki niemu dowiedzieliśmy się, że otrzymał dobre wykształcenie. Pochodził z zamożnej kupieckiej rodziny, która miała kilka kamienic. W jednej z nich urządzono interaktywne muzeum opowiadające nie tylko o losach autora traktatu „O obrotach ciał niebieskich“, ale i średniowiecznego kupiectwa i sposobu życia ówczesnych mieszczan.
Potem udaliśmy się do Olsztyna, gdzie astronom spędził kilka lat jako administrator dóbr kapituły warmińskiej. Wraz z panią Magdaleną Malinowską zwiedzaliśmy zamek olsztyński, po którego krużgankach przechadzał sie słynny astronom. Tu znajduje się jedna z najwiekszych atrakcji – jedyne na świecie zachowane narzędzie astronomiczne własnoręcznie wykonane przez Kopernika, a mianowicie sporządzana przez niego na ścianie krużganka tablica astronomiczna.
Wracając do Wilna, uczestnicy wyjazdu dzielili się wrażeniami. Ewę zaciekawił model Układu Słonecznego w skali 1: 10 000 000 000, który widzieliśmy w Piwnicach. Marta była zdziwiona, że tak wiele kobiet przyczyniło się do ważnych odkryć astronomicznych. Natomiast Wiktoria dodała:
„Nie zobaczyliśmy wszystkiego, musimy tu jeszcze powrócić…“
Podróż dobiegła końca, a młodzież pełna wrażeń wróciła do domu.
Realizując ten projekt zrozumieliśmy, że astronomia nie ma granic. Przed wyjazdem do Polski szlakiem Kopernika zwiedzaliśmy miejsca związane z astronomią na Litwie. Między innymi byliśmy w Obserwatorium Wileńskim, Muzeum Etnokosmologii w Molatach oraz braliśmy udział w spotkaniu z pasjonatem astronomii Henrykiem Sielewiczem. Znaleźliśmy odpowiedzi na wiele pytań, ale wiele spraw zostało niewyjaśnionych. Oczywista jest jedna rzecz, planeta Ziemia jest małą częścią Wszechświata, o którą człowiek powinien dbać.
