Wersja „narkomaukowa” składnia się ku korzystaniu ze źródeł oficjalnych, taraszkiewica częściej sięga po autorów niezależnych, co sprawia, że artykuły o polityce i historii mają znacznie bardziej opozycyjny i antyrosyjski charakter – mówi portalowi zw.lt Tomasz Mieczysław Bladyniec, polski inżynier i Wikipedysta, który w tę niedzielę współorganizuje w Wilnie Dzień Białoruskiej Wikipedii. Wilno ma potencjał miejsca, gdzie rodzić się może międzynarodowa współpraca i międzykulturowe inicjatywy. Dzień Wikipedii, impreza organizowana przez Polaka dla Białorusinów na Litwie, jest właśnie jedną z nich – dodaje Tomasz Bladyniec.
Tomasz Otocki, Znad Wilii: W połowie lutego bieżącego roku w Warszawie odbył się dzień białoruskiej Wikipedii, później przyszedł czas na czeską Pragę, gdzie znajduje się spora diaspora białoruska. Teraz kolej nie na Mińsk, Brześć czy Grodno, a litewskie Wilno. Dlaczego?
Tomasz Mieczysław Bladyniec, Polska Wikipedia: Nasze przedsięwzięcie od początku skierowane było do Białorusinów mieszkających poza granicami swojego kraju. Było ku temu kilka powodów. Po pierwsze, sami mieszkamy w Warszawie i od lat współpracujemy z przybyszami z Białorusi, którzy tu studiują, pracują i zajmują się działalnością społeczną. Propozycja zajęcia się tematem Wikipedii trafiła zatem do istniejącej już i znanej nam, mniej lub bardziej zorganizowanej grupy ludzi aktywnych, zaangażowanych w wiele innych projektów. Podejmując się organizacji imprezy po raz pierwszy wiedzieliśmy już czego się spodziewać po jego uczestnikach, a to bardzo nam pomogło.
Nie skakaliście zatem na głęboką wodę.
Nie skakaliśmy na głęboką wodę. Pomysł okazał się na tyle udany, że zaczęto się do nas zwracać z innych miast z prośbą o przeprowadzenie podobnego szkolenia u nich. Tak właśnie trafiliśmy do Pragi, a teraz jesteśmy w Wilnie. Drugim powodem, dlaczego działamy poza granicami Białorusi, jest to, że w kraju tym działa już społeczność białoruskich wikipedystów. Ja sam Białorusinem nie jestem, mój staż w białoruskiej Wikipedii jest krótszy niż ich. Mieliśmy zatem poczucie, że nie należy wchodzić na „ich teren”. Białoruscy wikipedyści z pewnością lepiej wiedzą jak należy organizować podobne imprezy na Białorusi i lepiej znają tamtejszą specyfikę, zatem nie zakłócamy im działalności. Trzecim powodem, niestety, jest to, że w ciągu ostatnich lat już dwa razy z rzędu odmówiono mi wizy na Białoruś i nie jest wcale pewne, czy organizacja Dnia Wikipedii na Białorusi z moim udziałem w ogóle doszłaby do skutku.
Białoruś ma bardzo specyficzną sytuację: podobnie jak w Norwegii czy w Serbii występują tu dwie wersje językowe internetowej encyklopedii. Czy możesz powiedzieć słuchaczom Znad Wilii kilka słów na ich temat: czym się różnią, jaki mają zasięg? Czy to prawda, że wersja „narkomaukowa” to Wikipedia „reżimowa”? Czy są jakieś perspektywy współpracy?
Rzeczywiście, istnieją dwie wersje pisowni języka białoruskiego, za co za tym idzie: dwie wersje białoruskiej Wikipedii. Jeden to wariant oficjalny, narkomauka, nauczany w szkołach i używany w urzędach. Drugi natomiast to tzw. taraszkiewica, czyli forma zapisu używana do lat 30. XX wieku. Na Białorusi sowieckiej miała wówczas miejsce reforma pisowni, która zbliżyła język białoruski do rosyjskiego. Wielu ludzi uznało ją za decyzję polityczną mającą na celu rusyfikację kraju. Obecnie część inteligencji nastawiona najbardziej negatywnie do obecnych władz i do wpływów Rosji w ich kraju, używa taraszkiewicy, aby zademonstrować swój sprzeciw, a także argumentując, że jest to bardziej „czysta”, pozbawiona rosyjskich naleciałości wersja języka białoruskiego.
Jakie są między nimi różnice?
De facto różnice między nimi są znikome i sprowadzają się do sporadycznie występujących miękkich znaków, „e” zamiast „je” i tym podobnych detali. Już na pierwszy rzut oka widać, że podział ma charakter emocjonalny i polityczny. Przekłada się to niestety na Wikipedię. Istnieją dwie wersje białoruskiej Wikipedii – pisane odpowiednio wariantem oficjalnym i taraszkiewicą, tworzone przez dwie osobne grupy ludzi. Autorzy ci mozolnie tworzą artykuły na te same tematy, dublując swoją pracę i wzajemnie oskarżając się o „kradzieże” tekstów. Są dość silnie skonfliktowani. Widać również różnice światopoglądowe. Wersja oficjalna składnia się ku korzystaniu ze źródeł oficjalnych, książek wydawanych przez białoruskie instytucje państwowe i często kalkuje rozwiązania i punkt widzenia Wikipedii rosyjskiej. Taraszkiewica częściej sięga po autorów niezależnych, co sprawia, że artykuły o polityce i historii mają znacznie bardziej opozycyjny i antyrosyjski charakter. Niestety, sięgając po źródła niezależne, czasem popadają w myślenie życzeniowe, opisując Białoruś nie taką, jaka jest, a taką jaką chcieliby widzieć. Istnienie dwóch białoruskich Wikipedii jest jaskrawym przykładem sytuacji, gdy Białorusini powinni się zjednoczyć wokół istotnej sprawy, a po raz kolejny beznadziejnie podzielili się.
Trochę już wspomniałeś, dlaczego takie imprezy jak Dzień Białoruskiej Wikipedii w Wilnie nie mogą się odbywać na Białorusi. Czy białoruska Wikipedia pisana taraszkiewiczą – wyklętą wersją języka białoruskiego, może być postrzegana jako zagrożenie dla reżimu Łukaszenki? A może to przesada, skoro – jak sam kiedyś zauważyłeś w rozmowie ze mną – 95% użytkowników Internetu na Białorusi posługuje się Wikipedią rosyjską?
To nie do końca prawda. Warsztaty Wikipedii odbywają się na Białorusi, chociażby równolegle z naszą imprezą wileńską będzie się odbywać spotkanie w Mińsku. Mają one jednak skromniejszy charakter, odbywają się dość rzadko i nie są nagłaśniane przez media. Przyczyn jest kilka. Z jednej strony społeczność białoruskich wikipedystów jest niewielka, a z drugiej w sytuacji politycznej, jaka panuje na Białorusi, każde nagłośnienie oddolnej inicjatywy stwarza zagrożenie, że skupi na sobie uwagę władz i zostanie zabroniona. Białorusini podjęli więc decyzję, by działać zgodnie z zasadą „ciszej jedziesz, dalej będziesz”. Czy Wikipedia stwarza zagrożenie dla Łukaszenki? Jak najbardziej ma ku temu potencjał, ponieważ swobodny przepływ informacji zawsze jest najlepszym narzędziem do walki z dyktaturą. Jednak jej siła jest wprost proporcjonalna do ilości informacji, jaką zawiera, od liczby ludzi, którzy nad nią pracują, a co za tym idzie – od sumy ich wiedzy i potencjału intelektualnego. Właśnie dlatego chcemy popularyzować ideę pisania Wikipedii.
Jak przebiegnie wileńska impreza poświęcona Wikipedii? Co zamierzacie robić poza edytowaniem artykułów, czy w grę będzie wchodzić także zwiedzanie białoruskich zakątków Wilna?
Planujemy na początku wprowadzenie teoretyczne, w czasie którego opowiemy o idei Wikipedii, jej historii i celach, następnie wyjaśnimy podstawowe kwestie techniczne. W drugiej części odbędzie się warsztat, w czasie którego uczestnicy będą pisać własne artykuły na wybrane przez siebie tematy. Doświadczeni redaktorzy Wikipedii będą obserwować ich pracę, odpowiadać na pytania i pomagać. Impreza trwać będzie właściwie cały dzień, dlatego nie zaplanowaliśmy dodatkowych atrakcji. Prywatnie jednak planujemy wybrać się na Cmentarz na Rossie, aby zrobić fotografie grobów wybitnych Białorusinów i innych ludzi tam pochowanych.
Czy niedzielny wyjazd na Litwę to twoje pierwsze zetknięcie z tym krajem, czy były już inne. Jeśli tak, jakie masz wrażenia z kraju nad Wilią?
Na Litwie byłem tylko w Wilnie i przejazdem w Kownie. Bardzo lubię Wilno – to wielokulturowe miasto związane z historią kilku narodów. Daje mu to potencjał miejsca, gdzie rodzić się może międzynarodowa współpraca i międzykulturowe inicjatywy. Dzień Wikipedii – impreza organizowana przez Polaka dla Białorusinów na Litwie – jest właśnie jedną z nich. Mimo wielokrotnych wizyt w tym mieście wciąż nie miałem okazji odwiedzić wielu miejsc, które są dla mnie interesując, np. muzeum w dawnej siedzibie KGB. Planuję zostać tu jeszcze kilka dni, by je odwiedzić.
Życzę zatem powodzenia w zwiedzaniu Wilna, pisaniu Wikipedii i dziękuję za rozmowę.
Tomasz Bladyniec (31 l.) – polski inżynier, od 2009 r. pisze dla polskiej Wikipedii artykuły poświęcone historii, kulturze i polityce Białorusi. Współpracuje również z białoruską Wikipedią. Zanim zaczął angażować się w internetową encyklopedię działał na rzecz ochrony praw człowieka i demokratyzacji Białorusi.
Dzień Białoruskiej Wikipedii odbędzie się 10 listopada w siedzibie Europejskiego Uniwersytetu Humanistycznego. Imprezę współorganizują Tomasz M. Bladyniec, Białoruska Pamięć Narodowa i organizacja młodzieżowa „СтудАльянс”.
