Z dniem 2 września rodzice i uczniowie szkół z polskim językiem nauczania na Litwie ogłaszają strajk powszechny.
Ta decyzja została poprzedzona następującymi faktami:
w 2011 roku pomimo protestów społeczności polskiej na Litwie zostały przyjęte poprawki do Ustawy o oświacie, które znacznie pogarszają warunki nauczania szkół mniejszości naukowych.
zostało zebranych 60 tysięcy podpisów protestujących przeciwko poprawkom do ustawy. Podpisy zostały przekazane do Sejmu, Rządu i Prezydentury Republiki Litewskiej. Zostało to całkowice zignorowane przez wszystkie władze.
2 września 2011 roku został ogłoszony strajk szkół polskich na Litwie.
4 września 2011 r. do Wilna przybył ówczesny Premier RP D. Tusk. Strajk został zawieszony. Zostało uzgodnione z rządem Litwy stworzenie międzyrządowego zespołu ekspertów do zbadania skutków przyjętej ustawy i opracowania rekomendacji tej sprawie.
w listopadzie 2011 r. po pięciu posiedzeniach, polsko-litewski zespół ekspertów zakończył pracę bez żadngo porozumienia. Nie uzgodniono nawet wspólnego komunikatu. Komunikat strony litewskiej wskazuje, że władze Litwy nie zamierzają niczego zmieniać.
w grudniu 2011 r. Ministerstwo oświaty RL tworzy zespół ministerialny do rozpatrzenia spraw, związanych z Ustawa o oświacie. Prace zespołu kończą się niczym, gdyż odrzucana jest nawet myśl o poprawkach do Ustawy o oświacie.
w 2012 r. odbywają się wybory do Sejmu RL, które przegrywa poprzedna koalicja konserwatystów i liberałów. Wybory wygrywają socjaldemokraci i Partia Pracy. Akcja Wyborcza Polaków na Litwie osiąga duży sukces: po raz pierwszy przekracza barierę 5 proc. i z ośmioma członkami Sejmu tworzy frakcję, która dołącza do koalicji rządzącej.
w programie koalicji rządzącej, która została przyjęta przez Sejm RL i stanowi akt prawny, znalazły się zapisy o nieudanych eksperymentach z Ustawą o oświacie, które wywołały poczucie dyskryminacji wśród społeczności polskiej. W programie jest zobowiązanie skorygowania reformy szkolnej, uwzględniając uformowany i pomyślnie działający system szkolnictwa mniejszości narodowych oraz zobowiązanie dokonywać zmian w sieci szkół mniejszości narodowych uwzględniając interesy społeczności szkolnych.
w przeciągu trzech lat, pomimo wielu obietnic rządu (zarówno na Litwie, jak i w rozmowach międzynarodowych) uwzględnienia postulatów społeczności polskiej na Litwie, nie zostały poczynione żadne kroki w tej sprawie. Pomimo obietnic wniesienia do ustawy o oświacie statusu szkół mniejszości narodowych, nie zostało to nawet przedyskutowane.
z powodu notorycznie łamanych obietnic przedwyborczych, przede wszystkim w zakresie potrzeb mniejszości narodowych, AWPL wychodzi z koalicji w sierpniu 2014 roku.
w sytuacji, gdy stało się jasne, że w wyniku sprzymierzenia się wszystkich stron sceny politycznej Litwy, nie uda się uzyskać odrębnego statusu szkół mniejszości narodowych, szkoły mniejszości narodowych rozpoczęły działania w kierunku tworzenia nowych programów nauczania w celu uzyskania statusu tzw. “długiego gimnazjum”, w którym, zgodnie z Ustawą o oświacie, jest możliwe nauczanie od 1 do 12 klasy włącznie.
Ministerstwo oświaty przeciąga decyzje o akredytacji szkół mniejszości narodowych jako “długich gimnazjów”, nie zgłaszając jednak żadnych merytorycznych zastrzeżeń do złożonych programów.
1 marca 2015 roku na Litwie odbywają się wybory samorządowe. W Wilnie zawiązuje się koalicja liberałów i konserwatystów. AWPL nie wchodzi do koalicji rządzącej. Kwestie oświatowe zostają przekazane do gestii partii konserwatystów.
wicemer m. Wilna, odpowiedzialny za sprawy oświaty ośiwadcza, że “na pierwszym posiedzeniu samorządu nie będziemy zamykali szkół polskich”.
już na kolejnym posiedzeniu wnoszone są projekty rozporządzeń, gdzie próbuje się zdegradować szkoły mniejszości narodowych do statusu szkół podstawowych.
kilka szkół w Wilnie z litewskim językiem nauczania uzyskuje status “długiego gimnazjum” po osobistej wizycie w tych szkołach ministra spraw wewnętrznych Litwy i po osobistej prośbie byłego premiera Litwy, konserwatysty A. Kubiliusa. Pomimo analogicznej sytuacji szkół polskich one tego statusu nie uzyskują.
Na kolejnych posiedzeniach samorządu w stosunku do szkół polskich są preedstawiane projekty nieformowania klas starszych (11-12).
W Wilnie organizowane są wiece i 3 czerwca – jednodniowy strajk ostrzegawczy.
Do szkół polskich wchodzi policja w celu prowadzenia śledztwa przeciwko rodzicom, których dzieci brały udział w strajku. Po protestach policja odstępuje od prześladowania rodziców, dzieci i nauczycieli.
30 czerwca Sejm Litwy odroczył termin reorganizacji szkół do 1 września 2017 r.
Wicemer m. Wilna konserwatysta V. Benkunskas oznajmia, że decyzja Sejmu w Wilnie nie będzie respektowana i szkoły zostaną zdegradowane już w tym roku szkolnym.
8 lipca wicemer m. Wilna oferuje szkole średniej im J. Lelewela pozostawienie statusu szkoły średniej pod warunkiem opuszczenia budynku, wyremontowanego i ocieplonego za pieniądze m.in. Wspólnoty Polskiej i społeczności szkolnej i preniesienia się do budynku wymagającego remontu. W przypadku, gdyby się społeczność nie zgodziła, szkoła nie uzyska statusu średniej. Społeczność szkolna stanowczo odrzuca taki “targ” i szantaż.
15 lipca samorząd m. Wilna podejmuje decyzje o zdegradowaniu szkoły średniej im. J. Lelewela i przeniesieniu jej ze swej dotychczasowej siedziby do niewyremontowanego budynku. Zostały przy tym naruszone ustalenia ustawy o oświacie stanowiące, że decyzje o reorganizacji mogą być podejmowane nie później niż 4 miesiące przed początkiem roku szkolnego, czyli nie później niż 1 maja, i tylko za zgodą Rady szkoły.
29 lipca samorząd podejmuje decyzje o zdegradowaniu kolejnych 10 szkół mniejszości narodowych ze szkół średnich do szkół podstawowych. Znów zostały naruszone wymagane przez Ustawę o oświacie terminy i warunki.
Społeczności szkół nie zgadzają się z łamaniem ustaw. Rodzice zgłaszają sprawy do sądu administracyjnego. Decyzją sądu administracyjnego nieprawne decyzje samorządu zostają wstrzymane w celu zabezpiecznia praw dzieci do czasu rozprawy sądowej.
20 sierpnia, po decyzji sądu, administracje szkół na zaproszenie wicemera m. Wilna V. Benkunskasa przybywają na spotkanie w sprawie przyszłego roku szkolnego. Na spotkanie przybywają również przedstawiciele Rad szkół, które według Ustawy o oświacie są naczelnym organem zarządzającym szkołą. Wicemer nakazuje przedstawicielom rad opuszczenie sali obrad. Rodzice, opierając się na Ustawie o oświacie, oświadczają, że chcą być obecni na rozmowie wicemera z administracjami szkół, aby wiedzieć, jakie są plany samorządu względem szkół. Wicemer oświadcza, że wobec tego spotkanie się nie odbędzie i zamyka się w swym gabinecie.
Przedstawiciele szkół wydają oświaczenie, potępiające niechęć włądz samorządowych do dialogu ze społęcznościami szkół.
Posiedzenie sądu w sprawie rozporządzeń samorządowych jest zaplanowane na 5 października 2015 r.
24 sierpnia wicemer m. Wilna V. Benkunskas oznajmia, że szanuje wolę sądów i samorząd nie będzie się sprzeciwiał formowaniu klas 11-12 w tym roku szkolnym. Szkoły formują klasy starsze, dzieci wracają z podaniami do swych szkół.
Samorząd m. Wilna zakłada apelację na decyzję sądu w sprawie wstrzymania rozporządzeń samorządu.
31 sierpnia o godz. 16:30 przedstawiciele samorządu informują szkoły o decyzji sądu wyższej instancji pozostawienia w mocy decyzji samorządu o zdegradowaniu szkół i wymaga, aby poinformowano uczniów i dzieci, aby nie przychodziły 1 września do swych szkół. Rodzicom i społeczności szkół nie dano możliwości apelacji decyzji sądu.
1 września rozpoczyna się rok szkolny, a nasze dzieci nie mają żadnej informacji, do jakiej szkoły mają się udać i jak będzie wyglądał rok szkolny. Szczególnie skomplikowana jest sytuacja klasy maturalnej, która już na początku roku szkolnego ma zakłócony proces edukacyjny.
W związku z powyższym, z powodu dyskryminującej polityki władz względem szkół mniejszości narodowych, z powodu naruszenia ustaw Republiki Litewskiej przez władze, jak również z powodu łamania swych zobowiązań międzynarodowych przez władze Republiki Litewskiej, rodzice nie widzą innego wyjścia, jak ostro zaprotestować przeciwko bezprawiu i dyskryminacji.
2 września rozpoczyna się strajk powszechny szkół polskich na Litwie.
