Wystawa składa się z 11 prac. Ten najnowszy cykl ikon jest poświęcony ukraińskim dzieciom nielegalnie wywiezionym i przetrzymywanym w Rosji. Podczas wydarzenia zostanie wyświetlony film dokumentalny „Šventiesiems stebint” (Pod czujnym okiem świętych / 2023, 82 min., Litwa) oraz odbędzie się spotkanie z reżyserem dokumentu Sergejem Orlovem.
„Rosyjska agresja na Ukrainę doprowadziła do ogromnych strat w ludziach, zniszczeń wielu domów i głębokiego smutku. Najbardziej narażonymi na skutki tej tragedii okazały się matki i dzieci. Matka trzymająca swoje dziecko stała się potężnym symbolem niewinnego cierpienia i niekończącego się żalu, ucieleśniając zmagania tych, którzy błądzą, uciekają i żyją na wygnaniu lub w niewoli. Taka wizualizacja może służyć jako przekonujące wezwanie do ochrony oraz być wołaniem o pomoc, zaznaczając kluczową różnicę między dobrem a złem: ratując i chroniąc dzieci, chronimy światło.
Wizerunek Matki Boskiej z Dzieciątkiem doskonale oddaje symboliczną walkę dobra ze złem, pomiędzy miłością a nienawiścią, życiem a śmiercią. Istotne jest, aby przedstawienie niewiasty z dzieckiem wykraczało poza typową kościelną interpretację, a nawet wykraczało poza tradycję chrześcijańską. Ikona Bożej Rodzicielki nie jest wyłącznie świętym obrazem, to również archetyp. Macierzyństwo jako istotne i fundamentalne pojęcie społeczne, staje się niejako antywojennym hasłem, antytezą konfliktu i symbolem nadziei. Zobrazowany na skrzyniach po amunicji wizerunek Matki z Dzieciątkiem ożywia tę nadzieję, przekształcając w przedstawienie życia to, co kiedyś symbolizowało śmierć.
Paradoksalnie, obraz Matki z Dzieciątkiem symbolizuje nie tylko zwycięstwo życia nad śmiercią, ale także służy jako potężny obraz wyzwalania się. Ikony odzwierciedlają nie tylko cierpienie niewinnych, ale także ucieleśniają nadzieję na przyszłe wyzwolenie się z objęć piekła, jak również uwolnienia się Ukraińców z rosyjskiej niewoli. Głównym celem wystawy, poświęconej przede wszystkim ukraińskim dzieciom przetrzymywanym w rosyjskiej niewoli, jest zwrócenie uwagi na zakres problemu. Porwania dzieci są dokonywane nie przez pojedyncze osoby czy grupy ludzi, a na skalę całego kraju. Dziesiątki tysięcy młodych obywateli Ukrainy jest przetrzymywanych jako zakładnicy. Teraz, bardziej niż kiedykolwiek, potrzebujemy zbiorowych wysiłków całej ludzkości – ludzi o współczujących sercach, na rzecz uwolnienia tych małych zakładników z rosyjskiej niewoli. Musimy być przepełnieni nadzieją, iż pewnego dnia ukraińskie dzieci wrócą do swojej ojczyzny” – zaznaczają autorzy wystawy.
Ikony ww. ukraińskich artystów były prezentowane w ponad 150 lokalizacjach na całym świecie. Z inicjatywy Instytutu Polskiego w Wilnie wystawa ikon na skrzynkach po amunicji (cykl „Petitus”) autorstwa Sofii Atlantovej i Oleksandra Klymenki była prezentowana w latach 2023-2024 na Litwie i na Łotwie (w Kłajpedzie, Kiejdanach, Kownie i w Dworze w Luznavie).
Sofija Atlantova (ur. 1981 r. w Kijowie) – artystka, twórczyni ikon, pisarka. Studiowała w Kijowskim Państwowym Liceum Artystycznym im. T. G. Szewczenki i Narodowej Akademii Sztuk Wizualnych i Architektury.
Oleksandr Klymenko (ur. 1976 r. w Kijowie) – artysta, twórca ikon, krytyk sztuki, pisarz. Członek Narodowego Związku Artystów Ukrainy. Studiował w Narodowej Akademii Sztuk Wizualnych i Architektury oraz w Instytucie Historii Sztuki, Folkloru i Etnologii im M. Rylskiego. Wykładał w Kijowskim Państwowym Instytucie Sztuki Dekoracyjnej i Stosowanej im. M. Boychuka.
Film dokumentalny w reżyserii Sergeja Orlova „Šventiesiems stebint” (Pod czujnym okiem świętych / 2023, 82 min., Litwa) swoją premierę miał w roku 2024 na festiwalu „Nepatogus kinas” (Niewygodne Kino). Dokument opowiada o projekcie twórczym ukraińskich artystów – Sofii Atlantovej i Oleksandra Klymenki, którzy od 2014 roku – od czasu rosyjskiej agresji Rosji na Ukrainę – tworzą ikony na skrzyniach po amunicji. W filmie poza procesem powstawania ikon zobaczymy również ujęcia zniszczonych miast obwodu kijowskiego, Czernihowa i wschodniej Ukrainy.
Organizatorzy: Instytut Polski w Wilnie, Muzeum Regionalne w Jeziorosach.
