Już pod koniec 2023 roku MKT rozpoczął projekt stworzenia narzędzia opartego na sztucznej inteligencji, które potrafiłoby analizować obrazy rentgenowskie i pomagać funkcjonariuszom w wykrywaniu przemytu w transporcie kolejowym.
Funkcjonariusze MKT nazwali to narzędzie DIRVA (skrót od Dirbtinis Intelektas Rentgeno Vaizdų Analizei – Sztuczna Inteligencja do Analizy Obrazów Rentgenowskich). Obecnie algorytmy DIRVA działają w środowisku testowym, analizując obrazy wagonów dwóch typów. Narzędzie jest dalej rozwijane tak, aby mogło rozpoznawać także inne rodzaje wagonów.
Celnicy planują dalsze doskonalenie tego systemu i chcą w przyszłości wykorzystywać go również do kontroli pojazdów drogowych.
„Każdy skład kolejowy to około 80 wagonów, a na przejrzenie obrazów rentgenowskich mamy tylko 30 minut – mówi Ilona Rožėnienė, kierowniczka Wydziału Zarządzania Ryzykiem MKT.
„W ciągu doby musimy przeanalizować nawet 300 wagonów. Litewska służba celna planuje zakup nowych systemów rentgenowskich, co zwiększy skalę prac analitycznych” – dodała.
Jednym z kluczowych zadań DIRVA jest identyfikacja numeru wagonu, aby w razie podejrzeń możliwe było jego odłączenie i przeprowadzenie kontroli. W drugim etapie określany jest typ wagonu, aby zastosować odpowiedni algorytm kontroli. W trzecim etapie oceniana jest jakość zdjęcia rentgenowskiego oraz prawdopodobieństwo, że w danym wagonie znajduje się coś ukrytego.
Jak podkreśla służba celna, DIRVA to coś więcej niż zwykłe narzędzie do rozpoznawania obrazów. System wciąż potrzebuje większej liczby danych – doświadczenie zdobywa poprzez analizę milionów obrazów, dlatego Litewska Służba Celna współpracuje również z odpowiednikami z innych krajów. Obecnie jednak nadal brakuje wystarczającej liczby danych.
W trakcie projektu okazało się, że dla każdego typu wagonu trzeba stworzyć oddzielny algorytm, ponieważ w przeciwnym razie SI traktuje różnice między wagonami jako potencjalne zagrożenie lub odchylenie od normy. Obecnie istnieje pięć typów wagonów, dla których opracowano osobne algorytmy.
Podczas testów funkcjonariusze wielokrotnie „egzaminowali” DIRVA, wprowadzając do zestawów obrazów znane przypadki przemytu – system poradził sobie z nimi pomyślnie.
Największą korzyścią z DIRVA, jak podkreśla służba celna, jest odciążenie ludzi od monotonnych i powtarzalnych zadań.
„Już samo to, że SI potrafi wybrać spośród całego składu np. pięć podejrzanych wagonów, znacznie ułatwia pracę funkcjonariuszom” – twierdzi Rožėnienė.
W przyszłości DIRVA będzie mogła nie tylko analizować obraz, ale również rejestrować przebieg całej procedury kontrolnej – działania ludzi, ich kolejność i czas trwania, co także pomoże w doskonaleniu procesów kontroli.
Na razie DIRVA pozostaje w fazie rozwoju, jednak Litewska Służba Celna planuje korzystać z niej aktywnie przez co najmniej 12 lat.
Rozwój DIRVA odbywa się w ramach projektu „Modernizacja zarządzania ryzykiem celnym”, który realizuje grupa firm IT „Novian System”. Prace nad systemem potrwają do końca 2025 roku i są finansowane ze środków unijnych w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz z budżetu państwa. Całkowity koszt projektu to 2,231 mln euro.
