Jak poinformował w środę zarząd fundacji, badania są prowadzone od 2025 roku i mają stać się największym i najbardziej systematycznym monitoringiem Niemna w historii. W projekt zaangażowani są naukowcy, ekolodzy, a także znane postacie litewskiego życia publicznego – m.in. fotograf przyrody Marius Čepulis i mistrzyni olimpijska w pływaniu Rūta Meilutytė.
Gdzie i po co prowadzone są badania?
Badania rozpoczęto w górnym biegu Niemna na terytorium Litwy – od granicy z Białorusią w pobliżu Kopciowa do Puszczy Puniańskiej. Celem jest m.in. sprawdzenie jakości wody napływającej z Białorusi i identyfikacja głównych zanieczyszczeń.
Kolejne etapy przewidują ocenę wpływu miasta Druskieniki i jego oczyszczalni ścieków, a także monitoring w okolicach Merecza i nieskażonego odcinka rzeki poniżej tej miejscowości, gdzie Niemen przepływa przez tereny zalesione, mało zurbanizowane i relatywnie wolne od działalności człowieka.
W następnych fazach projektu planowane są także badania wpływu miasta Olita na jakość wody.
Nie Białoruś, lecz rolnictwo i hydroelektrownia
Jak zaznacza ichtiolog i członek zarządu fundacji Kęstutis Skrupskelis, chociaż podstawowe informacje o stanie Niemna były wcześniej znane, to kompleksowych i regularnych badań dotychczas brakowało.
– Ogólna jakość wody pogarsza się w miarę przesuwania się w dół rzeki. Przyczyną są głównie rozproszone źródła zanieczyszczeń – przede wszystkim rolnictwo i odpady komunalne z miast – stwierdza naukowiec.
Co zaskakujące, pierwsze tegoroczne wyniki wskazują, że Białoruś nie jest głównym winowajcą pogarszającego się stanu rzeki.
Za najpoważniejszą przyczynę degradacji ekologicznej Niemna uznano zbiornik zaporowy elektrowni wodnej w Kownie.
– Fragmentacja rzeki i zniszczenie jej naturalnego rytmu hydrologicznego nieodwracalnie wpłynęły na Niemen. Niestety, rozproszona emisja zanieczyszczeń – głównie z rolnictwa – pozostaje głównym czynnikiem negatywnie wpływającym na stan ekologiczny rzeki – mówi Skrupskelis.
Cel: ochrona przyrody i ludzi
Fundacja „Nemunas 2.0” powstała z myślą o ochronie bioróżnorodności oraz ograniczeniu zagrożeń dla ludzi kąpiących się w Niemnie. Projekt zakłada nie tylko badania, ale również kampanie informacyjne i działania prewencyjne, mające na celu uświadamianie mieszkańców o źródłach i skutkach zanieczyszczeń.
