Ustawę tę przyjął Sejm poprzedniej kadencji
W uzasadnieniu zarejestrowanych poprawek, przedstawiciele AWPL-ZChR stwierdzają, że przyjęty akt prawny nie spełnia oczekiwań mniejszości narodowych i nie zapewnia realizacji podstawowych praw.
„(…) Posłowie poprzedniej kadencji uznali, że nowo wybrany Sejm będzie musiał poprawić tę ustawę i zapewnić realizację praw obywateli należących do mniejszości narodowych” –czytamy w komunikacie.
Po przyjęciu ustawy, przedstawicielka AWPL-ZChR Rita Tamašunienė nazwała ją „pustą teczką”.
Więcej języków mniejszości narodowych
Rita Tamašunienė, Czesław Olszewski i Jarosław Narkiewicz zaproponowali, aby w samorządach, w których mniejszość narodowa stanowi co najmniej 10% mieszkańców, zezwolić na używanie języka tej mniejszości w instytucjach oraz udzielanie odpowiedzi na zapytania w tym języku.
Zmiany mają na celu umożliwienie w tych samorządach używania języka mniejszości narodowej obok litewskiego w nazwach podmiotów administracji publicznej, znakach topograficznych i nazwach ulic. Zatwierdzać je miałaby rada każdego samorządu.
W zarejestrowanych przez posłów poprawkach do ustawy o pisowni imion i nazwisk w dokumentach zaproponowano również umożliwienie pisania imion i nazwisk w dokumentach za pomocą liter alfabetu łacińskiego z diakrytykami.
Obecnie obowiązująca ustawa przewiduje, że imiona i nazwiska zapisuje się literami alfabetu łacińskiego bez diakrytyków.
Jak tłumaczą autorzy poprawek, od maja 2022 roku, po wprowadzeniu możliwości zapisywania imion i nazwisk obywateli innych narodowości w dokumentach tożsamości oraz aktach stanu cywilnego literami alfabetu łacińskiego bez diakrytyków, np. zastępując literę „V” w języku litewskim literą „W” w alfabecie łacińskim, do początku 2025 roku z tej możliwości skorzystało 1120 osób.
„W polskich imionach często występuje litera „ł” (np. Jarosław, Czesław, Stanisława), jednak jedna litera diakrytyczna uniemożliwia zapisanie imienia i nazwiska w oryginalnej formie, podczas gdy litery „w”, „ą”, „ę” oraz dwugłoski „rz” (litew. „ž”), „sz” (litew. „š”), „cz” (litew. „č”) można zapisać” – czytamy w uzasadnieniu.
Proponuje się, by zapis imienia i nazwiska osoby należącej do mniejszości narodowej, na jej życzenie, w dokumentach był zapisywany za pomocą liter alfabetu łacińskiego z diakrytykami i uwzględniony w ustawie o mniejszościach narodowych.
Zmiany także w pracy VRK
Proponowane zmiany obejmują również rozszerzenie definicji mniejszości narodowej.
Nowa definicja uznawałaby za mniejszość narodową obywateli Litwy, którzy mieszkają na terytorium Litwy, „mają długoterminowe, silne i trwałe więzi z Litwą i stanowią mniejszość wśród obywateli Litwy, a których cechy tożsamościowe – kultura, język, obyczaje, religia – różnią się od tożsamości litewskiej i które starają się je zachować”.
Jeden z artykułów ustawy proponuje uzupełnienie o zapis, że zabronione jest stosowanie środków mających na celu asymilację osób należących do mniejszości narodowej przeciwko ich woli.
Proponuje się także zobowiązanie Głównej Komisji Wyborczej do tworzenia grup roboczych przy zmianach granic okręgów wyborczych, w których 25% wyborców stanowią osoby należące do mniejszości narodowych. W skład grup roboczych powinni wchodzić geografowie, socjologowie oraz przedstawiciele organizacji reprezentujących interesy osób należących do mniejszości narodowych w okręgach, które mają największą liczbę takich osób.
Dodatkowo, proponuje się wprowadzenie zapisu, że w szkołach, przy wzmacnianiu nauki języka litewskiego, nie mogą być pogarszane warunki nauki języka ojczystego mniejszości narodowej.
Zgodnie z danymi agencji BNS, na podstawie wyników spisu ludności i mieszkań z 2021 roku, na Litwie mieszkało 2 mln 810 tys. osób, z czego 432 tys. to przedstawiciele mniejszości narodowych.
W kraju Polacy stanowili około 183,4 tys. osób (6,5%), Rosjanie – 141,1 tys. (5%), Białorusini – 28,1 tys. (1%), Ukraińcy – 14,1 tys. (0,5%), inne narodowości – 16,1 tys. (0,6%).
