
2 października odsłonięto pomnik „Kobietom Powstania Warszawskiego”. Przez lata ich rola była często marginalizowana lub opowiadano o ich losach rzadziej niż o historiach mężczyzn.
– Na Placu Krasińskich stoi pomnik Bohaterów Powstania Warszawskiego. Prezentuje męskie postaci uchwycone w walce, z karabinem w dłoniach, pomnik bardzo militarny. Jest także wśród powstańców sanitariuszka, ale to zdecydowanie pomnik prezentujący męski punkt widzenia. Nasz pomnik nie będzie miał elementów militarnych – mówi Monika Sarnecka z Fundacji Pamięci o Bohaterach Powstania Warszawskiego. To z inicjatywy fundacji i dzięki zebranym przez nią funduszom powstanie pomnik.
Rafał Szczepański, prezes fundacji, podkreśla:
„Pomnik Kobietom Powstania Warszawskiego dotyczy nie tylko tych kobiet, które walczyły z bronią w ręku, sanitariuszek czy łączniczek, ale także tych, które mieszkały w Warszawie w czasie tych 63 bohaterskich dni, których dzieci i wnuki poszły do powstania, które przeżyły i zostały z Warszawy wypędzone, a także tych, które w powstaniu zginęły.”
Powstanie Warszawskie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 roku o godz. 17. Co czwarta osoba biorąca udział w walkach była kobietą. Częściej mówiono o nich jako o bohaterkach zbiorowych – sanitariuszkach, łącznikach czy po prostu Morowych Pannach. Biogramy uczestniczek Powstania dają nam jednak wgląd w to rzadziej przedstawiane oblicze wydarzeń. Często bardzo prozaiczne, dotykające zwykłych, codziennych spraw, takich jak ubranie.
– Poszłam na Powstanie jak na bal. To znaczy miałam białą bluzeczkę, na tej bluzeczce miałam kochany mój sweterek firmy Matuszewski (…) granatowy taki, cieniutki, w groszki. Miałam spódniczkę układaną, miałam białe skarpetki i sandałki – w filmie dokumentalnym „Powstanie w bluzce w kwiatki” wspomina Wanda Broszkowska-Piklikiewicz, pseudonim „Wanda”, która w czasie Powstania miała 18 lat. Była sanitariuszką i łączniczką.
– Walczyłam tak jak chłopcy, wyglądałam tak jak oni – opowiadała z kolei w filmie dokumentalnym „Portret żołnierza” z 2015 roku autorstwa Marianny Bukowskiej Wanda Traczyk-Stawska, pseudonim „Pączek”. Członkini Szarych Szeregów przed wybuchem Powstania brała udział, m.in. w akcji dostarczania konfidentom listów ostrzegających. W czasie Powstania była łączniczką i strzelcem Oddziałów Osłonowych Wojskowych Zakładów Wydawniczych (WZW) – Biura Informacji i Propagandy – Komendy Głównej AK.
Rzeźbę wykonała artystka Monika Osiecka, która jest autorką m.in. rzeźby na grobie Kory Jackowskiej oraz pomnika poświęconego bitwie w Normandii.