Anna Cylejska (* ok. 1380–1388; † 1416) reprezentuje swoją osobą rzadki – o ile nie jedyny – przykład relacji pomiędzy obszarem obecnych Słowenii i Polski/Litwy. Anna Cylejska weszła do historii poprzez swoje małżeństwo z królem Polskim i wielkim księciem litewskim Władysławem II Jagiełłą (lit. Jogaila) (*ok. 1352–1362; † 1434) i w ten sposób zostałą perwszą królową z rodu hrabiów Cylejskich, najbardziej wybitnego rodu szlacheckiego, który wydała ziemia obecnej Słowenii. Do zaślubin Anny i Jagiełły doszło wskutek zbiegu rozmaitych okoliczności w roku 1402, kiedy to Jagiełło po śmierci swojej pierwszej żony, królowej Polski Jadwigi, pragnął wzmocnić swoją pozycję na polskim tronie. Anna Cylejska,jako wnuczka Kazimierza Wielkiego, ostatniego króla polskiego z rodzimej dynastii Piastów, stanowiła doskonałą partię, gdyż jej pochodzenie pozwalało Jagielle rozwiać wszelkie wątpliwości odnośnie legitymizacji jego statusu królewskiego. Po upływie roku od zaślubin, w lutym 1403 roku, Anna została ukoronowana na królową Polski, z kolei na narodziny jedynego dziecka, córki Jadwigi, para królewska musiała zaczekać przez kolejne czery lata. O życiu Anny opowiadają jedynie nieliczne źródła, aczkolwiek nawet te zachowane wzmianki o najbardziej znaczących wydarzeniach w jej życiu dostarczają nam wielu ciekawostek. Dowiadujemy się z nich między innymi, że została przez swojego małżonka oskarżona o cudzołóstwo, z kolei z innych możemy wywnioskować, co było na jej królewskim stole i co jadła.
Za życia Anny Cylejskiej doszło do słynnej bitwy pod Grunwaldem (lit. Žalgiris, niem. Tannenberg) w roku 1410, podczas której zjednoczone wojska polsko-litewskie zadały ostateczny cios wojskom niemieckiego zakonu krzyżackiego. O tym wydarzeniu opowiada nam między innymi zachowany list, który Jagiełło tuż po bitwie wysłał do swojej małżonki. O więziach Anny z ziemiami litewskimi wiemy niewiele, według zachowanych źródeł, z pewnością zimę 1413/14 spędziła na Litwie w okresie akcji chrystianizacji pogańskiej jeszcze wówczas Żmudzi (lit. Žemaitija, łac. Samogitia). Napisała o tym kilka miesięcy później w swoim liście do uczestników Soboru w Konstancji, w którym dokładnie opisała okropności związane z działalnością krzyżaków na Żmudzi. Wspomniany list prezentuje najbardziej istotną manifestację politycznej działalności Anny, prawdopodobnie właśnie taka jej postawa przyczyniła się do niechętnej wobec niej pozycji zakonu krzyżackiego.
Maja Lukanc ukończyła w roku 2015 studia historyczne na Wydziale Humanistyki Uniwersytetu w Lublanie i obroniła pracę dyplomową pod tytułem Anna Cylejska: zarys biograficzny, za którą otrzymała nagrodę im. F. Prešerna nadaną przez Uniwersytet w Lublanie w 2015 r. We współpracy z krajowym muzeum w Celje wspólnie wydała książkę o Annie Cylejskiej oraz szereg publikacji na ten temat dla szerokiego kręgu odbiorców. Podczas studiów współpracowała także jako pracownik pozaetatowy z Miejskim Muzeum w Lublanie oraz Lublańskim Zamkiem. Od października 2015 roku jest zatrudniona jako młodszy pracownik naukowy na Instytucie Historii Najnowszej w Lublanie, w swoich badaniach koncentruje się na odkrywaniu stosunków jugosłowiańsko-polskich po II wojnie światowej.
Wykład odbędzie się w piątek, 10 lutego 2017 r., o godz. 18.00 w Instytucie Polskim w Wilnie, Didžioji g. 23
Wykład odbędzie się w jęz. angielskim bez tłumaczenia.
Po wykładzie zapraszamy na lampkę słoweńskiego wina.
Organizatorzy:
Instytut Polski w Wilnie
Ambasada Republiki Słowenii w Warszawie
Wydział Humanistyczny Uniwersytetu w Ljubljanie
Centrum Języka Słoweńskiego UL
Muzeum Regionalne w Celje
Uniwersytet Wileński
fot. Jedyna zachowana podobizna Anny Cylejskiej jako fragment rozległego drzewa genealogicznego dynastii Jagiellonów z roku 1521.(Iodocus, Decius Ludovicus, De vetustatibus Polonorum liber I. De Jagellonum familia liber II. De Sigismundi (I) regis temporibus liber III. Kraków: Wietor Hieronim, 1521)
