Po wstępnie Narkowicz zaczyna od opisu związków rodziny Moniuszków z Litwą, a okres życia Stanisława przed zamieszkaniem w Wilnie. Główną częścią książki są jednak rozdziały poświęcone wileńskiemu okresowi życia kompozytora. Czytamy o trudnych początkach Moniuszki w mieście nad Wilią, o atmosferze wileńskich salonów, ówczesnej wileńskiej scenie muzycznej i teatralnej, a także samej twórczości artysty.
Szczególnie interesujący jest rozdział, w którym zawarte są wypowiedzi Moniuszki na temat Wilna i Wilnian, zaczerpnięte z jego korespondencji. W Wilnie zawsze znajdował ukojenie po trudach podróży związanych z koncertowaniem w Berlinie, Królewcu, Petersburgu i innych miastach europejskim. „Do Wilna jadę jak niedźwiedź na zimę do nory. Zdaje się,
że tam, pomimo licznych kłopotów, ani setnej części takiej nie ma turbacji” – pisał.
Po wyjeździe do Warszawy w 1858 roku Moniuszko dawał wyraz swojej tęsknoty za tym miastem i planował swój powrót na emeryturze: „Prędzej czy później wrócimy do Wilna. Miło będzie przyjechać na swój własny kawałek ziemi, a cóż dopiero na taki, z którym łączy się tyle wspomnień różowych”.
Książkę kończą rozdziały podsumowujące, dotyczące zarówno cech osobowości kompozytora, jego pośmiertnej sławy oraz zamieszania wokół powstania wileńskiego pomnika Moniuszki obok kościoła św. Katarzyny w 1922 roku.
Szczególną uwagę zwraca świetna oprawa graficzna książki. Twarda oprawa, kredowy papier, bardzo duża liczba zdjęć oraz skanów obrazów i grafik, obecnych na niemal co drugiej stronie, podnosi znacząco przyjemność płynącą z lektury. Natomiast drzewa genealogiczne, znajdujące się na końcu pracy, przedstawiające rodzinę Moniuszków herbu Krzywda, ułatwiają orientację w kwestiach personalnych. Warto również zwrócić uwagę na bibliografię. Ilość źródeł archiwalnych, tytułów prasowych oraz opracowań pokazuje, że Autorka wykonała żmudną i trudną, ale bardzo wartościową pracę.
Właściwie trudno cokolwiek tej książce zarzucić. Jest napisana językiem, który powinien przypaść do gustu każdemu czytelnikowi. A sama treść jest interesująca nie tylko dla pasjonatów historii polskiej muzyki i opery, czy samej postaci Stanisława Moniuszki, ale i dla zainteresowanych polskimi i wileńskimi realiami XIX wieku.
Liliana Narkowicz, Stanisław Moniuszko w Wilnie, Wydawnictwo Polskie w Wilnie 2014
Książka została udostępniona do recenzji dzięki uprzejmości księgarni „Elephas” w Wilnie.
