Pretekstem do zorganizowania tej pierwszej tak dużej wystawy poświęconej indywidualnie Czechowiczowi była 150. rocznica przybycia tego twórcy do Wilna. Józef Czechowicz, urodzony w pobliżu Połocka w 1818 roku, mieszkający w różnych okresach swego życia w Witebsku, Paryżu, Kijowie, Czernigowie, w 1865 roku przyjechał do Wilna i pozostał w tym mieście aż do śmierci w 1888 roku.
„Musiał się zakochać w Wilnie. Przybył do tego miasta tak jak większość jego obecnych mieszkańców – wielu z nas przyjeżdża do stolicy z różnych miast Litwy – i wszyscy się w nim zakochujemy. Mam nadzieję, że oglądając zdjęcia Czechowicza, jeszcze wzmocnimy naszą miłość do Wilna” – mówi kurator wystawy Dainius Junevičius.
„Te zdjęcia mają wartość nie tylko dlatego, że są to jedyne zdjęcia Wilna robione w tamtym okresie. Są to po prostu ładne zdjęcia, estetycznie wykonane, dobrze skomponowane, przedstawione są na nich ciekawe obiekty i wydarzenia” – uważa kurator. Jak podkreśla, tym, co wyróżniało Czechowicza spośród innych fotografów, była jego otwartość na nowości, aktywne uczestnictwo w międzynarodowych wystawach, członkostwo w stowarzyszeniach fotograficznych w innych krajach.
Wystawa została podzielona tematycznie według sal. Jest tu między innymi pokój memorialny, w którym eksponowane są dokumenty związane z życiem i działalnością Czechowicza, zdjęcia fotografa oraz jego atelier fotograficznego, fotografie z albumu rodzinnego, pocztówki.
Kolejnym tematem są zdjęcia przedstawiające miasto widziane z licznych okalających je wzgórz. Są to między innymi zbiory dwóch-pięciu zdjęć, które złożone razem tworzą imponujące panoramiczne kompozycje miasta. Jak podkreśla kurator, tego rodzaju kompozycje zostały utworzone po raz pierwszy i stanowią wyjątkowy akcent wystawy.
Na zdjęciach Czechowicza widzowie mogą podziwiać nie tylko widoki miasta, lecz także zarejestrowane na nich wydarzenia i zmiany dotyczące miasta – budowy domów, mostów, umacnianie brzegów Wilenki, budowę wodociągu i kanalizacji, targi odbywające się na placach miasta. Są tu także zdjęcia ilustrujące przygotowania do wizyty w Wilnie cara Aleksandra III.
„Nie ma wątpliwości co do autorskiego, indywidualnego, szczególnego spojrzenia tego twórcy, podsycanego przez współoddziaływanie romantyzmu i realizmu. Jest to człowiek szczególnego ducha, który potrafił swoją dokładność, pogodzić z emocją. Jeżeli pierwsi fotografowie Wilna – Sękowski, Korzon, spoglądają na miasto jako kronikarze, ich stosunek do miasta trudniej wyczuć, to emocja Czechowicza jest bardzo wyraźna. Nawet skupiając uwagę na obiekcie sakralnym, tworząc reprezentacyjne zdjęcie symbolu miasta, potrafi go pokazać inaczej i nie jest to tylko kwestia oryginalności, poszukiwania nowego kąta. Sedno tkwi w jego potencjale intelektualnym i sile osobowości” – zauważa historyk fotografii Margarita Matulytė.
Wystawa „Wilno Józefa Czechowicza” potrwa w Muzeum Sztuki Vytautasa Kasiulisa do 15 stycznia 2016 r.
