Litwa i Polska w epoce Konstytucji 3 maja“ (19 października 2021 r. – 16 stycznia 2022 r.). Konferencja i wystawa organizowane są z okazji 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja 1791 r. i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów. Wydarzenie jest objęte patronatem Prezydenta Republiki Litewskiej Gitanasa Nausėdy oraz Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.
Ostatnie dziesięciolecia istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów to jeden z najintensywniej analizowanych tematów współczesnej historiografii, ale nadal nie ma zgody zarówno co do form wyrazu idei Oświecenia, jak i skali reform przeprowadzonych w drugiej połowie XVIII w. oraz ocen skutków procesu centralizacji czy upadku państwa. W kontekście sprzeczności
historiograficznych szczególnie ważne pozostaje zagadnienie rozwoju dwuczłonowego państwa polsko–litewskiego, ukierunkowanego przez akt Unii lubelskiej 1569 r., analizowane w kontekście Konstytucji 3 Maja 1791 r., będącej zwieńczeniem reform Sejmu Czteroletniego (1788–1792). Oprócz
ocen, że Konstytucja 3 Maja jest wspólnym dokumentem ówczesnej szlachty polskiej i litewskiej, odpowiadającym aspiracjom zwolenników scentralizowanej monarchii konstytucyjnej, historiografia
podkreśla też, że Konstytucję 3 Maja można uznać za część historii litewskiej konstytucyjności dopiero w kontekście Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów, przyjętego przez Sejm 20 października 1791 r.
Celem konferencji poświęconej obchodom 230. rocznicy przyjęcia Konstytucji 3 Maja 1791 r. i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów, jest przedstawienie najnowszych wyników badań związanych z genezą Konstytucji 3 Maja i kontekstami jej uchwalenia, omówienie wpływu tego aktu prawnego na rozwój społeczeństwa i państwa, ocenienie miejsca Konstytucji w pamięci historycznej państw spadkobierców Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz znalezienie odpowiedzi na pytanie: czy rzeczywiście Konstytucja 3 Maja jest odczytywana w duchu Unii Lubelskiej jedynie z powodu dokumentu zaręczenia?
W centrum zainteresowania konferencji są społeczne, gospodarcze, polityczne, geopolityczne i kulturowe konteksty zmian konstytucyjnych w Rzeczypospolitej Obojga Narodów oraz wyrażanie niepodległości państwowej Wielkiego Księstwa Litewskiego w obliczu centralizacji: okoliczności uchwalenia 20 października 1791 r. Zaręczenia wzajemnego Obojga Narodów, jego znaczenie dla zmian w strukturze państwa i rozwoju społeczeństwa. Na konferencji planowane są następujące sekcje tematyczne:
- Rozwój parlamentaryzmu w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Konstytucja 3 Maja;
- Kryzys suwerenności i sposoby jego przezwyciężenia;
- Myśl polityczna, konstytucyjna i prawna oświecenia;
- Piśmiennictwo, sztuka, teatr, muzyka epoki Konstytucji;
- Konstytucja a społeczeństwo.
Konferencja jest organizowana jako jubileuszowe, dwudzieste sympozjum badaczy osiemnastowiecznej historii Wielkiego Księstwa Litewskiego, gromadzące do wspólnej dyskusji osoby pracujące w różnych litewskich i zagranicznych instytucjach naukowych, prowadzące badania z
różnych dziedzin historii Litwy XVIII w. Konferencja będzie prowadzona w języku litewskim i polskim z tłumaczeniem symultanicznym.
Wstęp na konferencję jest wolny, obowiązuje jednak wcześniejsza rejestracja. Wymagane jest okazanie „paszportu możliwości”.
Rejestracja na pierwszy dzień konferencji (20 października):
http://registracija.valdovurumai.lt/dkyrcxgh.
Rejestracja na drugi dzień konferencji (21 października):
http://registracija.valdovurumai.lt/1b1caams.
Transmisja na żywo z uroczystego otwarcia międzynarodowej wystawy „O dobro ojczyzny. Litwa i Polska w epoce Konstytucji 3 maja“ z udziałem Prezydenta Republiki Litewskiej Gitanasa Nausėdy
oraz Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy 19 października 2021 r. o godz. 17.30 na profilu Facebook Muzeum Narodowego – Pałacu Wielkich Książąt Litewskich.
Organizatorzy konferencji: Muzeum Narodowe – Pałac Wielkich Książąt Litewskich, Instytut Historii Litwy, Uniwersytet Witolda Wielkiego
Partnerzy: Instytut Polski w Wilnie, Ambasada Republiki Litewskiej w Rzeczypospolitej Polskiej, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Litewskiej, Stowarzyszenie Potomków Sejmu Wielkiego, Instytut Wielkiego Księstwa Litewskiego
