Za Porozumienia Sierpniowe uważa się umowę podpisaną 31 sierpnia 1980 r. w Sali BHP Stoczni Gdańskiej im. Lenina przez Lecha Wałęsę, reprezentującego strajkujących stoczniowców i wicepremiera rządu PRL Mieczysława Jagielskiego. Ale porozumień było więcej: pierwsze podpisano 30 sierpnia w Szczecinie, a kolejne w Jastrzębiu-Zdroju (3 września) i w Hucie Katowice (11 września).
Pierwsze strajki latem 1980 r. rozpoczęły się w Lublinie i w Świdniku. Wtedy zaczęły się rozprzestrzeniać po kraju. Najważniejszy, w Stoczni Gdańskiej, rozpoczęły 14 sierpnia Wolne Związki Zawodowe. Żądano przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy. Wałęsa przybył do stoczni i objął kierownictwo strajku, godząc się na zakończeniu protestu po uzyskaniu obietnicy realizacji postulatów płacowych.
Na wniosek strajkujących ogłoszono jednak strajk okupacyjny i solidarnościowy z innymi zakładami. Żądania strajkujących w Stoczni Gdańskiej zawarto w 21 punktach. Dotyczyły one m. in. możliwości rejestracji wolnych, niezależnych i samorządnych związków zawodowych, co otworzyło drogę do legalnego działania Solidarności. Kolejne mówiły o zniesieniu cenzury, przywróceniu do pracy represjonowanych pracowników oraz o reformie gospodarczej, która zakładała samorząd przedsiębiorstw. Domagano się również zniesienia przywilejów partyjnych, przestrzegania konstytucji w kwestiach wolności słowa i społecznego dostępu do mediów. Międzyzakładowy Komitet Strajkowy (MKS) w Stoczni Gdańskiej ogłosił postulaty 17 sierpnia. Wywieszono je spisane na tablicach przy bramie nr 2.
Mimo że wciąż starano się złamać strajkujących, 21 sierpnia przyjechała do Gdańska komisja rządowa. Dwa dni później rozpoczęto rozmowy. 28 sierpnia MKS reprezentował już blisko 700 tysięcy strajkujących pracowników z 700 zakładów w kraju, dlatego strajkujący zaproponowali, żeby umowa z rządem miała charakter ogólnopolski. Dokument końcowy podpisano 31 sierpnia o godz. 16.00.
W 2003 r. sierpniowe postulaty zostały wpisane na listę UNESCO najważniejszych dokumentów świata. Oryginalne tablice od 2014 r. można oglądać w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańskim.
Dzień Solidarności i Wolności obchodzony był po raz pierwszy w 25. rocznicę Porozumień Sierpniowych, 31 sierpnia 2005 roku.
Przesłanie Prezydenta RP Andrzeja Dudy z okazji Dnia Wolności i Solidarności:
Szanowni Uczestnicy strajków z sierpnia 1980 roku!
Szanowni Założyciele, Działacze i Członkowie Wolnych Związków Zawodowych,
NSZZ „Solidarność” oraz organizacji i środowisk opozycji demokratycznej!
Drodzy Rodacy w kraju i za granicą!
Latem 1980 roku Polacy powstali, aby upomnieć się o swoje prawa i wolności. Ludzie pracy z Lublina, Szczecina, Gdańska, Jastrzębia–Zdroju, Dąbrowy Górniczej oraz wielu innych miejscowości z niezwykłą odwagą i determinacją podjęli masowe akcje protestacyjne. Nie dali się zastraszyć, okłamać ani podzielić. Nie zadowolili się pustymi deklaracjami władz PRL. Strajkowali do skutku, bo byli świadomi swojej siły – płynącej z jedności i wzajemnego wsparcia, z przekonania o słuszności ich sprawy, z zakorzenienia w tysiącletniej polskiej historii i kulturze.
Wywalczone w ten sposób porozumienia sierpniowe rozpoczęły okres nazwany później karnawałem Solidarności – czas nowej nadziei, rozbudzonego entuzjazmu, śmiałych wizji i planów. Już 17 września 1980 roku zgromadzeni w Gdańsku przedstawiciele robotników z całego kraju powołali do życia Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Uczynili to w 41. rocznicę ataku Związku Sowieckiego na Polskę broniącą się przed naporem III Rzeszy. Czytelna symbolika tej daty wskazywała na patriotyczną, niepodległościową motywację działaczy, którzy wkrótce pociągnęli za sobą blisko 10 milionów rodaków. Pragnienie wolności oraz solidarność z innymi narodami zdominowanymi przez imperium sowieckie przebijały także z kolejnego historycznego aktu. „Posłanie do ludzi pracy Europy Wschodniej” – jeden z dokumentów uchwalonych rok później na I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ „Solidarność” – wzywało do pokojowej walki o swobodę tworzenia niezależnych organizacji reprezentujących pracowników. Było też wyrazem przekonania, że narody Europy Środkowo–Wschodniej łączy wspólna przeszłość i wspólna przyszłość. Że tylko działając razem i okazując sobie wsparcie, mogą cieszyć się wolnością, niepodległością, bezpieczeństwem i wszechstronnym rozwojem.
Przełom sierpnia i września roku 1982 wyglądał już inaczej. Polacy, choć przytłoczeni realiami stanu wojennego, wciąż pamiętali radość, ulgę i optymizm, które przyniósł im sierpień 1980 roku. Dlatego w wielu miejscach kraju gromadzili się, aby publicznie upamiętnić tamte wydarzenia. Odpowiedzią PRL–owskiego reżimu były brutalne pacyfikacje. W kilku miastach w stronę demonstrantów padły strzały. Zginęło sześć osób, setki innych doznały ciężkich obrażeń. Najtragiczniejszy przebieg miały wystąpienia w Lubinie, gdzie trzy osoby zostały zastrzelone, a jedenaście raniono. W 40 lat od tamtych tragicznych wydarzeń oraz w 42. rocznicę porozumień sierpniowych jako obywatele suwerennej, demokratycznej Rzeczypospolitej składamy hołd bohaterom tamtych dni. Dziękujemy za ich prawość, ofiarność i nieustępliwość. Za ich gotowość do walki o dobra najcenniejsze, o wolność, prawdę i sprawiedliwość. Za to, że w imię tych wartości zdecydowani byli narażać swoje rodzinne szczęście, zdrowie, a nawet życie.
Solidarność zwyciężyła, bo była wspólnym dziełem naszego narodu. W chwili ciężkiej próby ukazała prawdę o nas: że jesteśmy odważni i wytrwali, wrażliwi na krzywdę i niesprawiedliwość, po bratersku otwarci na potrzeby drugiego człowieka. Solidarność to źródło naszej wewnętrznej siły, dzięki której – jak wiele razy w przeszłości – poradzimy sobie z każdą trudnością i zrealizujemy każde wspólne zamierzenie. Niech przypadające dzisiaj święto, czyli ustanowiony przez Sejm RP Dzień Wolności i Solidarności, będzie tego uroczystym świadectwem. Niech jego obchody będą pełne dumy i radości.
Z wyrazami szacunku i sympatii
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
Andrzej Duda
