Oficjalnie służby prasowe KE nie wypowiadają się w tej sprawie, jednak kroki wobec Gazpromu zapowiadała już w lutym unijna komisarz ds. konkurencji Margrethe Vestager. „Sądzę, że możemy posunąć tę sprawę do przodu w stosunkowo krótkim czasie” – mówiła w rozmowie z „Wall Street Journal”.
Dochodzenie przeciwko Gazpromowi ws. domniemanych praktyk monopolistycznych w Europie Środkowo-Wschodniej zaczęło się we wrześniu 2012 r. KE rozpoczęła przygotowania do wydania oświadczenia o zastrzeżeniach (statement of objections) już w 2013 r., jednak później sformułowanie zarzutów zostało opóźnione przez konflikt na Ukrainie.
KE miała podejrzenia, że Gazprom segmentuje rynek gazowy, utrudniając wolny przepływ gazu między krajami Europy Środkowo-Wschodniej. Badała też, czy koncern nie przeciwdziała dywersyfikacji dostaw gazu do tego regionu oraz czy nie narzuca klientom (krajom regionu) nieuczciwych cen, wiążąc je w stałej formule z cenami ropy. Takie działania mogą zostać uznane za szkodliwe dla konsumentów i prowadzące do pogorszenia bezpieczeństwa dostaw.
Uruchomienie dochodzenia było efektem niezapowiedzianych wizyt inspektorów KE w 20 spółkach z 10 krajów UE położonych w Europie Środkowo-Wschodniej. Wizyty odbyły się w firmach zajmujących się dostawami, przesyłem i magazynowaniem gazu dostarczanego m.in. przez Gazprom. Inspekcje miały miejsce we wrześniu 2011 roku, a inspektorzy zawitali m.in. do polskiego PGNiG, kupującego gaz od rosyjskiego koncernu, oraz do państwowego operatora gazociągów przesyłowych Gaz-System.
Komisja wyjaśniała, że jedną z przyczyn uruchomienia postępowania antymonopolowego wobec Gazpromu było utrzymywanie się wysokich cen gazu w Europie Środkowo- Wschodniej, także w Polsce, pomimo kryzysu i ich spadku w Europie Zachodniej.
Kupujący błękitne paliwo od Gazpromu polski PGNiG złożył w lutym 2012 r. w Trybunale Arbitrażowym w Sztokholmie pozew przeciw Gazpromowi i jego spółce Gazprom Eksport, domagając się zmiany zasad ustalania cen gazu. Ostatecznie Gazprom zgodził się na zmianę warunków, a PGNiG wycofał pozew. Jednak decyzja KE może mieć wpływ na trwające obecnie negocjacje polskiej spółki z Gazpromem.
Możliwość podjęcia rozmów dało tzw. okno negocjacyjne, które otworzyło się w listopadzie ub. roku. Termin ten został uzgodniony dwa lata temu, kiedy to PGNiG i Gazprom zawarły aneks do kontraktu jamalskiego. Okno otwarte jest przez pół roku, a więc do maja br. firmy mają czas na dogadanie się.
Eksperci zwracają uwagę, że choć w domenie publicznej nie ma oficjalnej informacji o tym, jaka ilość gazu w kontrakcie jamalskim jest indeksowana do cen ropy, to jakaś część ceny, którą płaci za gaz PGNiG, zależy od średniej ceny ropy z ostatnich 9 miesięcy.
Przedmiotem śledztwa KE wobec Gazpromu jest też klauzula zawarta w niektórych kontraktach Gazpromu z krajami Europy Środkowo-Wschodniej, zakazująca im reeksportu gazu przesyłanego z Rosji. Taką klauzulę w długoterminowej umowie gazowej z Rosją zniosła Polska w czasie negocjacji gazowych w 2010 r., w które zaangażowana była KE.
Za praktyki monopolistyczne na rynku UE firmom grozi kara w wysokości do 10 proc. rocznych przychodów. W przypadku Gazpromu grzywna mogłaby sięgać od kilku do kilkunastu miliardów dolarów.
Sformułowanie przez KE zarzutów będzie oznaczało wstępne potwierdzenie podejrzeń ws. antykonkurencyjnych praktyk rosyjskiego giganta. Nie będzie to jednak równoznaczne z karą, bo do oświadczenia o zastrzeżeniach firma ma prawo się odnieść w ciągu kilku tygodni. Po wysłuchaniu jej argumentów KE będzie mogła podjąć ostateczną decyzję w tej sprawie.
