W czasie wojny główną odpowiedzialność za obronę państwa ponosi armia oraz inne instytucje tworzące siły zbrojne, które razem z sojusznikami będą bronić naszej niepodległości, jednak same środki wojskowe nie wystarczą. Obrona państwa byłaby niemożliwa bez zaangażowania społeczeństwa, które wspierałoby siły zbrojne i sojuszników, zapewniając ciągłość funkcjonowania państwa, wspierając gospodarkę, dbając o bliskich lub wykonując inne działania kluczowe dla przetrwania państwa. Zaangażowanie całego społeczeństwa w obronę państwa stanowi fundament obrony powszechnej, która może być realizowana zarówno środkami zbrojnymi, jak i nieuzbrojonymi.
Nawet w czasie wojny państwo musi nadal funkcjonować. Lekarze, nauczyciele, funkcjonariusze policji, pracownicy socjalni, specjaliści IT, piekarze, pracownicy samorządowi, przedstawiciele sektora logistyki i energetyki – wszyscy oni stanowią nieodłączną część obrony powszechnej. Ich wkład w zapewnienie niezbędnych usług społeczeństwu i siłom zbrojnym (pomoc medyczna, naprawa pojazdów, dostarczanie żywności itd.) może być równie ważny jak udział w oporze zbrojnym.
Każdy członek społeczeństwa, od instytucji i organizacji po firmy i pojedynczych obywateli, już w czasie pokoju powinien znać swoją rolę w obronie powszechnej. Gotowe i jasno rozumiejące swoje funkcje społeczeństwo staje się istotną częścią strategii odstraszania państwa.
Instytucje państwowe
W dniu „X”, w przypadku agresji zbrojnej lub eskalacji zagrożenia, instytucje państwowe staną się fundamentem stabilności kraju. Nawet w warunkach mobilizacji i wojny instytucje państwowe są gotowe zapewnić kontynuację żywotnych funkcji państwa: zaspokajanie podstawowych potrzeb obywateli, kontynuowanie działalności państwowej, funkcjonowanie infrastruktury cywilnej, zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego, działalność międzynarodową i obronę państwa. Na przykład system spraw wewnętrznych zajmowałby się utrzymaniem porządku publicznego i ochroną cywilów (schrony, zakrycia itp.), system opieki zdrowotnej zapewniałby pomoc medyczną, system edukacji kontynuowałby proces nauczania, a instytucje samorządowe dbałyby o potrzeby obywateli w swoich rejonach itd.
Pracownicy pełniący żywotnie ważne funkcje państwowe mogą zostać włączeni do rezerwy personelu mobilizacyjnego (CMP) i w przypadku mobilizacji kontynuować swoją pracę.
Biznes
Biznes – szczególnie sektory logistyki, energetyki, żywności, przemysłu obronnego – w dniu „X” stanie się strategicznym partnerem. Dostarczanie energii elektrycznej, połączeń internetowych, żywności, środków medycznych i paliwa będzie kluczowe nie tylko dla cywilów, ale także dla sił zbrojnych. Firmy posiadające istotne zasoby lub infrastrukturę często są już wcześniej włączane do planów mobilizacyjnych instytucji państwowych i przyczyniają się do realizacji żywotnych funkcji państwa, zapewniając miejsca pracy dla swoich pracowników oraz wspierając gospodarkę kraju.
Organizacje pozarządowe
Rola organizacji pozarządowych (NGO) oraz ich odpowiedzialność w systemie mobilizacyjnym państwa, a także ich wkład w przygotowanie ludności do oporu obywatelskiego, rośnie. NGO przygotowują się do zapewnienia wsparcia nie tylko dla potrzeb wojska, ale także dla społeczeństwa, pomagając najbardziej wrażliwym grupom. Zdolność organizacji pozarządowych do szybkiej i elastycznej reakcji oraz dotarcia do osób, które mogą być trudne do osiągnięcia przez struktury państwowe, ma ogromne znaczenie w kontekście obrony powszechnej.
Obywatele
W dniu „X” dla każdego obywatela ważne jest zapewnienie kontynuacji swojej działalności, jeśli warunki na to pozwolą. Kraj będzie wciąż potrzebował lekarzy, nauczycieli, przedstawicieli biznesu. Obywatele mogą także dołączyć do NGO, włączyć się w działalność komendantur wojskowych, wspierać siły zbrojne. Każdy obywatel, który potrafi krytycznie oceniać informacje, nie rozprzestrzeniać fake newsów, unikać współpracy z agresorem, pomóc sąsiadom lub zadbać o zapasy, przyczynia się do odporności społeczeństwa. Nawet drobne czynności – właściwe przejście do bezpiecznego miejsca czy pomoc sąsiedzka – mogą mieć istotny wpływ na efektywność oporu. Najważniejsze to przygotować się z wyprzedzeniem.
Dlaczego i jak przygotować się do dnia „X” z wyprzedzeniem
Odporność społeczeństwa nie powstaje z dnia na dzień, jest budowana stopniowo – poprzez edukację, praktyczne szkolenia i rozwój poczucia wspólnoty. Już w czasie pokoju każdy obywatel powinien rozwijać kluczowe elementy oporu obywatelskiego – odporność, wolę obywatelską oraz wiedzę i umiejętności.
Zdolność reagowania na kryzysy, umiejętność rozróżniania informacji, znajomość tras ewakuacyjnych, podstawy pierwszej pomocy – to umiejętności, które mogą uratować życie w obliczu kryzysu. Każdy może wzmacniać te umiejętności już teraz – biorąc udział w szkoleniach oporu obywatelskiego, kursach pierwszej pomocy, angażując się w ćwiczenia wspólnotowe, zapoznając się z planami działania opracowanymi przez swoje władze samorządowe, wzmacniając przygotowanie fizyczne lub po prostu rozmawiając z bliskimi o tym, jak zachowaliby się w przypadku niespodziewanego zagrożenia.
Wola obywatelska zaczyna się od zrozumienia, że bezpieczeństwo państwa to nie tylko odpowiedzialność armii czy instytucji rządowych, ale i osobisty obowiązek każdego z nas. To gotowość do obrony swojego kraju nie tylko bronią, ale także odpowiedzialnym zachowaniem, świadomym korzystaniem z informacji, pomocą sąsiadom. Wolę obywatelską wzmacnia zainteresowanie historią Litwy, aktywne zaangażowanie w życie społeczne, inicjatywy obywatelskie, działalność organizacji pozarządowych itp.
Odporność to nie tylko fizyczna lub emocjonalna wytrzymałość, ale także zdolność do utrzymania aktywności i racjonalności nawet w obliczu największego chaosu. To umiejętność krytycznego oceniania informacji, nieulegania panice, pomagania innym i działania wspólnie z społecznością. Takie społeczeństwo – przygotowane, świadome, ufające sobie nawzajem i swojemu państwu – staje się silnym czynnikiem odstraszającym, a w razie potrzeby solidną podstawą obrony.
Każdy z nas może już dziś przyczynić się do budowania odpornego, odpowiedzialnego społeczeństwa – zdobywając wiedzę o pierwszej pomocy, uczestnicząc w szkoleniach oporu obywatelskiego, wzmacniając przygotowanie fizyczne, włączając się w inicjatywy obywatelskie, organizacje pozarządowe lub stając się częścią sił zbrojnych, a co najważniejsze – swoją działalnością przyczyniając się do budowania obywatelskiej, odpornej, ufającej i wzmacniającej instytucje społeczności.
Tylko rozwijając wiedzę, wolę i odporność możemy być pewni, że w dniu „X” nie będziemy pasywnymi obserwatorami, ale aktywnymi obrońcami państwa – każdy w miarę swoich możliwości, zawodu czy okoliczności. Obrona powszechna to wspólne zobowiązanie do obrony tego, co dla nas najcenniejsze. Musimy się do tego przygotować nie jutro, ale już dzisiaj.
