Plan ewakuacji składa się z dwóch części: niejawnej i jawnej. Część niejawna dotyczy współpracy instytucji – uwzględniono zagrożenia, ryzyka, niezbędne zasoby ludzkie i transportowe, opracowano wspólne mechanizmy działania instytucji itp. Część jawna zawiera informacje skierowane do mieszkańców Wilna. Wyjaśnia proces ewakuacji, przedstawia dostosowane do dzielnic trasy, punkty zbiórki i pośrednie, inne istotne informacje.
Przygotowany dokument jest dostępny online na stronie saugusvilnius.lt, a fizyczne kopie można znaleźć w dzielnicowych urzędach i bibliotekach.
„Opracowany plan ewakuacji nie oznacza, że oczekujemy rzeczywistego zagrożenia i przygotowujemy się do ewakuacji miasta. Różne wydarzenia z ostatnich lat, takie jak upadek samolotu bezpośrednio w dzielnicy Wilna, pokazały, jak ważne jest wcześniejsze przygotowanie na lokalne wyzwania. Obecnie jesteśmy lepiej przygotowani na różne scenariusze niż kiedykolwiek wcześniej, ale mamy nadzieję, że plan pozostanie nieużywany i będzie testowany jedynie podczas ćwiczeń” – komentuje mer Wilna, Valdas Benkunskas.
Plan został opracowany, uwzględniając doświadczenia wojskowe Ukrainy oraz czerpiąc wiedzę z praktyk ewakuacyjnych w Stanach Zjednoczonych, gdzie są one niezbędne z powodu katastrof naturalnych. Celem było stworzenie uniwersalnego planu, określenie procedur, które byłyby odpowiednie również w przypadku mniejszych zagrożeń oraz przy ewakuacji miasta częściami.
„Wojsko Litewskie dąży do tego, aby obrona kraju była nieustannie testowana, organizowane były ćwiczenia i współpraca z sojusznikami, a w tym przypadku także z samorządami miast. W szerszym sensie obrona państwa łączy działania Wojska Litwy i poszczególnych instytucji w obronie terytorium Litwy, jej stolicy Wilna i innych miast. Obrona Wilna powinna być ważna dla mieszkańców, a w razie potrzeby przeprowadzenia ewakuacji, należy kierować się oficjalnymi wskazówkami instytucji – policji, wojska – które będą ogłaszane w mediach, na oficjalnych stronach internetowych instytucji państwowych, w radiu, telewizji oraz bezpośrednio na miejscu” – powiedział generał Remigijus Baltrėnas, szef Sztabu Obrony Litewskich Sił Zbrojnych.
Ewakuacja miasta może być inicjowana w przypadku ekstremalnych awarii infrastruktury, silnych zjawisk pogodowych, zagrożenia nuklearnego, ataków hybrydowych lub inwazji militarnej. W zależności od przyczyny, skala ewakuacji może się różnić. Ewakuacja może być przeprowadzana również w obrębie miasta, ewakuując mieszkańców z jednej dzielnicy do innej.
Przy opracowywaniu planu aktywnie współpracowano z różnymi organizacjami i instytucjami, które w przypadku sytuacji kryzysowej pomogą zapewnić bezpieczeństwo mieszkańcom: innymi samorządami, instytucjami podległymi samorządowi Wilna, Związkiem Strzelców Litewskich, Litewskim Czerwonym Krzyżem oraz Wileńskim Okręgowym Komendą Policji.
Plan został opracowany we współpracy z Departamentem Ochrony Przeciwpożarowej i Ratownictwa przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych oraz oparty na ich krajowych wytycznych.
„Naszym zdaniem, rola Departamentu Ochrony Przeciwpożarowej i Ratownictwa w planie ewakuacji jest kluczowa z dwóch powodów. Po pierwsze, PAGD koordynowałby ewakuację na poziomie krajowym, co byłoby bardzo ważne również dla miasta Wilna, ponieważ musielibyśmy organizować proces w taki sposób, aby współgrał z tym, co dzieje się w pozostałej części kraju. Po drugie, PAGD angażuje się wtedy, gdy samorządy nie są już w stanie zapewnić pełnej pomocy i konieczne jest dodatkowe zaangażowanie sił ochrony cywilnej lub środków rezerwy państwowej, takich jak namioty, generatory, śpiwory. Litewscy strażacy-ratownicy są zawsze gotowi do przeprowadzenia działań ratunkowych i udzielenia pomocy mieszkańcom” – powiedział gen. Renatas Požėla, dyrektor Departamentu Ochrony Przeciwpożarowej i Ratownictwa (PAGD).
Zaktualizowany plan ewakuacji jest częścią planu polityki obrony Wilna. Plan polityki obrony składa się z dwóch głównych obszarów: wsparcia obrony i wzmocnienia ochrony cywilnej. W ramach realizacji tego planu utworzono park środków kontrmobilności miasta, rozbudowywana jest sieć syren i schronów, prowadzone są inicjatywy edukacyjne dla mieszkańców.
Plan przewiduje pięcioetapowy proces ewakuacji – od ostrzeżenia mieszkańców po ich powrót do miasta, jeśli będzie to możliwe.
W razie zagrożenia, które wymagałoby opuszczenia miasta, mieszkańcy zostaliby natychmiast poinformowani poprzez syreny, wiadomości alarmowe na telefonach komórkowych oraz za pośrednictwem oficjalnych kanałów informacyjnych: radia (M-1, Radiocentras, LRT), telewizji LRT, strony internetowej samorządu, mediów społecznościowych.
Pierwsza wiadomość zawierałaby informacje o rodzaju sytuacji nadzwyczajnej, konieczności ewakuacji, a także podstawowe dane dotyczące tras ewakuacyjnych. Mieszkańcy otrzymaliby konkretne instrukcje zgodnie z miejscem zamieszkania – wskazane byłyby trasy przypisane do poszczególnych dzielnic, punkty zbiórki i punkty pośrednie, godzina ewakuacji.
Informacje o możliwych ograniczeniach ruchu drogowego, objazdach i trasach priorytetowych byłyby na bieżąco aktualizowane na oficjalnych kanałach, zgodnie z realną sytuacją na drogach.
Trzy scenariusze ewakuacji – w zależności od zagrożenia
Plan zakłada trzy główne kierunki ewakuacji, w zależności od sytuacji:
- Kierunek Poniewież / Szawle,
- Kierunek Kowno / Kłajpeda,
- Kierunek Olita / granica z Polską.
Wybrany kierunek byłby ogłoszony dopiero po ogłoszeniu potrzeby ewakuacji. Trasy zostały opracowane z uwzględnieniem ograniczenia korków i umożliwienia mieszkańcom bezpiecznego dotarcia do wyznaczonych punktów zbiórki oraz punktów pośrednich.
Miasta docelowe niekoniecznie są ostatecznym miejscem ewakuacji – mieszkańcy mogą być kierowani również do miejscowości pośrednich. Wilno podpisało umowy o wzajemnej pomocy z 16 innymi samorządami, które w razie potrzeby zapewnią pomoc ewakuowanym.
Każdemu scenariuszowi przypisane są główne i alternatywne trasy wyjazdu z każdej dzielnicy. Trasy te można wygodnie znaleźć przez Mapy Google, klikając linki dostępne w publicznej części planu ewakuacji.
Pomoc dla osób, które nie mogą ewakuować się samodzielnie
Plan przewiduje trzy typy ewakuacji:
- Samodzielna ewakuacja – dla osób posiadających własny środek transportu;
- Ewakuacja z pomocą samorządu – dla tych, którzy nie mają możliwości samodzielnie się przemieścić;
- Ewakuacja osób wymagających opieki – korzystających z usług społecznych lub opieki domowej.
Mieszkańcy, którzy nie mają możliwości samodzielnej ewakuacji, powinni dotrzeć do najbliższego punktu zbiórki – w mieście zaplanowano około 60 takich punktów. Tam mieszkańcy zostaną podzieleni na grupy, zorganizowane zostaną konwoje transportowe i ich eskorta. Osoby niezdolne do samodzielnego dotarcia do punktu powinny zadzwonić na numer linii bezpieczeństwa cywilnego – 19101, aby otrzymać pomoc (służby przyślą wolontariusza lub środek transportu).
W 10 punktach pośrednich zapewnione byłoby krótkoterminowe wsparcie, takie jak woda czy jedzenie. Zaplanowano również 12 końcowych punktów ewakuacyjnych (miejsc przyjęcia).
Dla osób wymagających opieki ewakuacja byłaby organizowana przez odpowiednie instytucje zgodnie z ich wewnętrznymi procedurami. Samorząd organizowałby wsparcie transportowe i mobilizację zasobów ludzkich do pomocy.
Zachęta do wcześniejszego zapoznania się z planem
Aby ewakuacja przebiegła sprawnie, mieszkańcy są zachęcani do wcześniejszego zapoznania się z procesem oraz przygotowania planu rodzinnego – ustalenia miejsca spotkań, ważnych kontaktów, działań w różnych scenariuszach.
Warto sprawdzić, jaki typ ewakuacji będzie odpowiedni w danym przypadku: czy można wyjechać samodzielnie, czy potrzebna będzie pomoc samorządu, a może wsparcie opiekuna domowego. W razie potrzeby, również pracownicy instytucji społecznych pomogą przygotować się do ewakuacji.
W każdej sytuacji zaleca się także przygotować zestaw ewakuacyjny – najpotrzebniejsze rzeczy: żywność, wodę, ubrania, dokumenty.
W przypadku ogłoszenia ewakuacji, należy śledzić oficjalne komunikaty i stosować się do zaleceń instytucji, by uniknąć chaosu w mieście. Należy kierować się zasadami wspólnoty: przygotować się zawczasu, zachować spokój i odpowiedzialność, dzielić się informacjami, pomagać osobom z niepełnosprawnościami i sąsiadom, a także dawać dobry przykład innym.
