Redakcja ZW.LT: Jakie są główne wyzwania, przed którymi stoi obecnie polskie szkolnictwo na Litwie, zwłaszcza w kontekście planowanej optymalizacji sieci szkół, która może wpłynąć na liczbę polskich gimnazjów?
Krystyna Dzierżyńska: Głównym wyzwaniem jest zachowanie sieci szkół polskich na Litwie, oferujących kształcenie uczniów na dobrym poziomie, kreatywnych, chętnych zdobywania wiedzy, otwartych na świat. Umożliwianie dzieciom i młodzieży rozwijanie swoich zainteresowań również poprzez szeroką ofertę zajęć pozalekcyjnych. Szczególnie w obliczu planowanej optymalizacji potrzebne, jest spojrzenie na szkołę nie tylko jako miejsca pobierania nauki ale jako ważnego ośrodka, wokół którego gromadzi się wspólnota lokalna. Szkołom mniejszości narodowych, w tym również szkole polskiej powinien przysługiwać wymóg posiadania mniejszej ilości uczniów. Pozwoli to na zachowanie gimnazjów, uchroni przed stresem związanym z ewentualnymi codziennymi dojazdami autobusem szkolnym, gdy nagle w miejscowości zamieszkania szkoła traci status gimnazjum. Z wypowiedzi nowej minister oświaty wynikałoby, że wiążące decyzje miałyby być wyważone, podejmowane w porozumieniu z samorządami, uwzględniając czynnik demograficzny i oczywiście finansowanie.
ZW: Jakie działania podejmuje „Macierz Szkolna” w celu zapewnienia dostępności aktualnych podręczników w języku polskim, dostosowanych do znowelizowanych programów nauczania?
K. D. : Problem dostępności podręczników przedmiotowych w języku polskim nasze Stowarzyszenie sygnalizuje od wielu lat. Zwracaliśmy uwagę, że od ponad 15-20 lat nie były wydawane podręczniki do języka ojczystego. Wspólnym wysiłkiem „Macierzy Szkolnej” i naszych nauczycieli polonistów udało się zaopatrzyć szkoły w nowoczesne podręczniki do nauki języka ojczystego wydane w Polsce. Do szkół od klasy pierwszej do dwunastej dotarła współczesna polszczyzna, utwory współczesnych autorów – podręczniki, zaopatrzone w zeszyty ćwiczeń i książkę nauczyciela w języku ojczystym.
Kwestia podręczników przedmiotowych do znowelizowanych programów nauczania jest ciągle monitorowana przez nasze Stowarzyszenie. Poprzez kontakty z wydawnictwami litewskimi udało się doprowadzić do tłumaczenia na język polski i wydania znowelizowanych podręczników przedmiotowych, które wcześniej ukazały się w języku litewskim, w sumie 11 tytułów. Naszym dążeniem jest by jak najszybciej ukazujące się w języku litewskim podręczniki przedmiotowe były tłumaczone na język polski i wydawane. Warto jednak zaznaczyć, że w tej kwestii bardzo ważnym jest czynnik finansowy, ponieważ podręczniki tłumaczone są droższe średnio o ok.40 proc., czyli potrzebne jest odpowiednie dofinansowanie na ten cel.
ZW: Jakie znaczenie ma przywrócenie państwowego egzaminu z języka polskiego dla maturzystów i jakie kroki są podejmowane, aby ten egzamin był dostępny zarówno na poziomie podstawowym, jak i rozszerzonym?
K. D. : Egzamin państwowy z języka polskiego na maturze w 2024 roku nazwaliśmy wydarzeniem historycznym. Ponad ćwierć wieku społeczność polska aktywnie zabiegała, by taki egzamin przywrócić… Niestety nie jesteśmy do końca usatysfakcjonowani. Uważamy, że podobnie jak dla uczniów ze szkół litewskich istnieje możliwość wyboru egzaminu z języka litewskiego na dwóch poziomach, również nic nie stoi na przeszkodzie, by nasi maturzyści egzamin z języka polskiego składali na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Kroki były i nadal są podejmowane na różnych spotkaniach, kierowaliśmy pisma do decydentów wszelkich szczebli. Po części pewna nić zrozumienia niby jest, ale tego jest zbyt mało do przywrócenia normalności, więc drążymy temat dalej. Dla nas jest to dbałość o prestiż języka ojczystego, a jednocześnie możliwość równych szans dla młodzieży polskiej i litewskiej na maturze w kwestii egzaminu z języka ojczystego.
ZW: W jaki sposób „Macierz Szkolna” ocenia propozycje władz dotyczące zwiększenia liczby przedmiotów nauczanych w języku litewskim w szkołach mniejszości narodowych? Czy uważa Pani, że takie działania sprzyjają integracji, czy raczej prowadzą do asymilacji polskiej społeczności na Litwie?
K. D. : Uważam, że zwiększenie liczby przedmiotów nauczanych w języku litewskim w szkołach mniejszości narodowych nie zapewnia opanowania języka litewskiego na dobrym poziomie. Wciąż powtarzamy, że do poprawy sytuacji potrzebujemy odpowiednich narzędzi, podręczników, pomocy metodycznych, programów, odpowiedniego przygotowania nauczycieli lituanistów do pracy w szkołach mniejszości narodowych. Nie tędy droga by wyrugować język ojczysty z procesu nauczania w szkole polskiej. Odgórne wprowadzanie zmian nie jest gwarancją sukcesu i nie prowadzi raczej do integracji środowiska, wręcz przeciwnie. Dlatego mamy wciąż nadzieję, że zostaniemy wysłuchani i ministerstwo oświaty wreszcie się pochyli nad argumentami społeczności polskiej na Litwie w kwestii nauczania języka litewskiego, które jest bezwzględnie ważne.
ZW: Jakie inicjatywy są podejmowane w celu zwiększenia liczby uczniów w polskich placówkach edukacyjnych oraz promocji polskiego szkolnictwa wśród młodzieży i rodziców na Litwie?
K. D. : Kwestia przyciągania szkoły polskiej wśród młodzieży i rodziców to przede wszystkim potrzeba promowania osiągnięć szkoły polskiej na różnych szczeblach. Artykułowanie dobrego poziomu kształcenia, korzystania z wszelkich innowacji. Ważnym elementem są też spotkania tkz. „otwartych drzwi”, gdzie rodzice bezpośrednio mogą się ze szkołą zapoznać. W promocji szkoły polskiej niezwykle znaczącą jest rola naszych mediów polskojęzycznych. Uważam, że stanowczo za mało mamy materiałów o naszej młodzieży, która osiąga sukcesy w nauce, sporcie, artystyczne itd.. Jest to ważne, ponieważ najlepiej działają naoczne przykłady z otoczenia, a osiągnięcia takich osób zachęcają oraz potwierdzają, że szkoła polska daje dobry start na przyszłość.
Pozytywną reklamą szkoły polskiej na Litwie były prowadzone przez 4 lata przez „Macierz Szkolną” „Targi edukacyjne” na głównych placach m. Wilna, które prezentowały wszechstronną, bogatą ofertę każdej ze szkół.
Wszystkie te czynniki są na pewno ważne. Więc cała polska społeczność na Litwie powinna dołożyć wszelkich starań by zachować i dalej rozwijać polską szkołę dla przyszłych pokoleń. Jest to zadnie któremu musimy podołać – innej drogi nie mamy.
„5 pytań do…” to nowa rubryka na portalu ZW.LT, w której publikowane są wywiady z Polakami z Wileńszczyzny. W ramach tej serii omawiane są ważne wydarzenia, a także kluczowe daty, które mają szczególne znaczenie dla naszej społeczności.
